ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία

Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ιδρύθηκε από το Νικόλαο Γ. Πολίτη. Η επίσημη ίδρυσή της έγινε στις 11 Ιανουαρίου 1909, ενώ η άτυπη συνέλευση για το σκοπόν αυτό έγινε στις 28 Δεκεμβρίου 1908 στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Στον κανονισμό της ορίζεται ότι έργο της Εταιρείας είναι η καλλιέργεια και προαγωγή των λαογραφικών ερευνών και σπουδών, ιδίως των αναφερόμενων στη γνώση του ελληνικού και των άλλων λαών της Βαλκανικής.

Σημερινό Διοικητικό Συμβούλιο | Το Πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο και οι Πρόεδροι

Αρχαιρεσίες

Οι αρχαιρεσίες για ανάδειξη νέου Δ.Σ. γίνονται κάθε τρία χρόνια, από ενιαίο ψηφοδέλτιο. Ο αριθμός των μελών του Δ.Σ. είναι δώδεκα.

44ος τόμος του περιοδικού Λαογραφία της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας

Κυκλοφορήθηκε πρόσφατα ο 44ος τόμος του περιοδικού Λαογραφία της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας.

Ο τόμος περιέχει ποικίλες λαογραφικές μελέτες, βιβλιοκρισίες-βιβλιοπαρουσιάσεις, τις σεμιναρια-κές διαλέξεις Λαογραφίας που διοργανώθηκαν στο ΕΚΠΑ κατά τα έτη 2014 και 2015, καθώς και τη βιβλιογραφία των ετών 2012-2019.

Εδώ μπορείτε να δείτε τα περιεχόμενα του τόμου.

O τόμος διατίθεται στα κεντρικά βιβλιοπωλεία της Αθήνας και στα γραφεία της εταιρείας (Διδότου 12) -πληροφορίες 693 7309520

Βάλτερ Πούχνερ: Μιχαήλ Γ. Μερακλής, Εκατό ψήγματα. Σκέψεις – Διαπιστώσεις – Προβληματισμοί

Μιχαήλ Γ. Μερακλής, Εκατό ψήγματα. Σκέψεις – Διαπιστώσεις – Προβληματισμοί.  Εισαγωγή-Επιμέλεια Α. Ν. Δουλαβέρας, Κ. & Μ. Σταμούλης, Θεσσαλονίκη 2022 (σελ. 265).

Ο “ποιητής” και ο “διανοητής”

Ο Μιχαήλ Γ. Μερακλής (1932- ) είναι ομότιμος καθηγητής Λαογραφίας του ΕΚΠΑ, φιλόλογος, δοκιμιογράφος και κριτικός λογοτεχνίας, πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας και τέως πρύτανης τoυ Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (1981-82). Χρημάτισε πρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και, παλιότερα, υπήρξε για χρόνια πρόεδρος της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας, φίλος και συνάδελφος, πνευματικός συνοδοιπόρος και γοητευτικός συζητητής (πέρυσι του απονεμήθηκε και το βραβείο “Κωστής Παλαμάς”).

Στο σημείωμα αυτό δε θα κάνω αναφορές στα βιβλία του για τη λαογραφία, την κοινωνιολογία, την νεοελληνική πραγματικότητα, στις εκδόσεις λογοτεχνικών έργων, στις μονογραφίες του για τον Καβάφη, τον Ελύτη, τον Παλαμά κι άλλους, στα πρώιμα βιβλία του για τη σύγχρονη ελληνική ποίηση και τη σύγχρονη ελληνική πεζογραφία, για την αρχαία τραγωδία και τον λαϊκό πολιτισμό, στις επιφυλλίδες και τα εύστοχα φιλοσοφημένα πολιτισμικά του σχόλια στον καθημερινό και περιοδικό τύπο, αλλά θα σταθώ σε μία από τις τελευταίες εκδόσεις του, που επιμελήθηκε ο “μαθητής” του, επίσης καθηγητής Λαογραφίας, Αριστείδης Δουλαβέρας.

Πρωτύτερα όμως πρέπει να σταθώ λίγο στον τίτλο και να εξηγήσω εν συντομία, τι εννοώ με τους δύο χαρακτηρισμούς σε εισαγωγικά, τους οποίους, με βεβαιότητα, ο ίδιος θα απέρριπτε.

Ο Μερακλής δεν έχει δημοσιεύσει ούτε ένα ποίημα, γιατί να χαρακτηρίζεται “ποιητής”; Η απάντηση έχει δύο σκέλη: 1) Διότι είναι ένας διαχρονικός κριτικός, αναλυτής και παρουσιαστής λογοτεχνικών έργων, ήδη πριν εκλεγεί το 1975 καθηγητής στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, επίμονος, διεισδυτικός, νηφάλιος, ακριβοδίκαιος, στοργικός και προς τις “μέσες φωνές” και την ελληνική επαρχία, ο οποίος επιστρατεύει στις αναλύσεις του έναν τεράστιο πλούτο γνώσεων περί λογοτεχνών από όλη την ελληνική παράδοση, από τον Όμηρο έως σήμερα, και 2) διότι είναι εκείνος ο οποίος στα μελετήματά του για τον λαϊκό πολιτισμό σε όλες τις εκφάνσεις του και, γενικότερα, για τον ανθρώπινο πολιτισμό, στην καθημερινότητά του και στους εορταστικούς κύκλους, ανακαλύπτει και προβάλλει την “ποιητικότητα” του λαϊκού λόγου και του λαϊκού στοχασμού, αρχαίων ιστοριογράφων και παραδοσιακών θεσμών, με μια πρωτοφανή ευαισθησία για την αρχετυπική σκέψη και συμπεριφορά, τον κόσμο της συνειρμικής διανόησης και της συμβολικής πράξης, είτε πρόκειται για την ιερή στιγμή, όταν οι γερόντισσες ζυμώνουν το ψωμί και κλειδώνονται μέσα (δημιουργία του ανθρώπου) είτε για τους γαμήλιους θρήνους, όπου η νύφη φεύγει από το πατρικό σπίτι και αισθάνεται προδομένη από τη μητέρα της (πραγματικά ή ως παριστανόμενο έθιμο ή και με ενδιάμεσα μεικτά αισθήματα). Αυτή η αποκάλυψη της ποιητικότητας του κόσμου, όσο σκληρός και να είναι, της συμβολικότητας του πραγματικού στην παραδοσιακή κοσμοθεωρία του προφορικού πολιτισμού, ανοίγουν στην περιγραφική ανάλυση ερμηνευτικές διαστάσεις που ανήκουν στην φιλοσοφία του πολιτισμού και στην εμπράγματη μεταφυσική των δεδομένων της ζωής.

Και γιατί είναι «διανοητής»; (Το “διανοούμενος” είναι χαρακτηρισμός με συνυποδηλώσεις που σίγουρα εκείνος δεν δέχεται. Η δε συζήτηση, τι κοινωνικό ρόλο έχει ο διανοούμενος (intellectuel) ή θα έπρεπε να έχει, είναι παλιά και ασφαλώς δεν επιτεύχθηκε ακόμα κάποια συμφωνία ή έστω σύγκλιση απόψεων. Εν πολλοίς απέκτησε, στη ωφελιμιστική μας κοινωνία δυτικού τύπου, και τον γραφικό χαρακτηρισμό του “κουλτουριάρη”). Με τον όρο «διανοητής» όμως, εννοώ, όμως, στο σημείο αυτό τον άνθρωπο της διανόησης, τον άνθρωπο με res cogitans, το σκεπτόμενο human being, έναν άνθρωπο ο οποίος είναι ανοιχτός για τον κόσμο, σκέφτεται και βιώνει με όλες τις αισθήσεις του το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο ζει και δρα. Που δεν είναι ο λόγιος του κλειστού δωματίου και μόνο, ο θεωρητικός αναλυτής της κοινωνίας στο γραφείο του με τη θέα από το παράθυρο, ο αυστηρός επιστήμονας που κοιτάζει μόνο την τεκμηρίωση και τη βασιμότητα των συμπερασμάτων του και, γράφοντας, σκέφτεται ήδη την ενδεχόμενη κριτική που θα ασκηθεί ενάντια στην επιχειρηματολογία του και φυλάγεται, αλλά ένας άνθρωπος που ζει και βιώνει αυτά που διαβάζει, και δεν υπάρχουν πιο έντονα βιώματα από τη λογοτεχνική ανάγνωση, όταν μπαίνεις στο μυαλό και στην ψυχή άλλων ανθρώπων και ζεις καταστάσεις που δε θα ζούσες ποτέ στη ζωή σου. Που δεν είναι ο ψυχρός ανατόμος της κοινωνικής πραγματικότητας (είτε παραδοσιακής είτε σύγχρονης της μαζικής κουλτούρας της κατανάλωσης), που δεν είναι ο άτεγκτος κυνηγός των αιτιών και αιτιατών και εξηγήσεων χωρίς ενδιαίσθηση και εσωτερική συμμετοχή (ακολουθώντας το ιδανικό της αντικειμενικότητας με λάθος τρόπο), αλλά ένας ερευνητής με κατ’ αρχήν κατανόηση και μεθοδολογική συμπάθεια για τους ανθρώπους και τους θεσμούς, τους οποίους εντοπίζει κάθε φορά με τον ερευνητικό φακό. Με αυτήν την έννοια λοιπόν, ο Μερακλής είναι διανοητής, στοχαστής, σκεπτόμενος άνθρωπος· με ουμανιστική μόρφωση και ουμανιστικό ήθος.

Ο διανοητής αυτού του τύπου βλέπει ακόμα και στα πιο καθημερινά συμβάντα, πέρα από την εμπράγματη λειτουργικότητα, και μια γενική ή και οικουμενική σημασία ή συμβολισμό. Πολλοί λογοτέχνες, ποιητές και πεζογράφοι, έχουν την τάση να βλέπουν στο συγκεκριμένο κάτι ευρύτερο, με μιαν υπερβολή ή και υπερβολικότητα που είναι καταστατική σύμβαση της λογοτεχνίας και κάθε τέχνης. Ο Αριστείδης Δουλαβέρας επιμελήθηκε πρόσφατα και ένα άλλο βιβλίο του Μερακλή, συλλογή άρθρων αυτή τη φορά για την πόλη, το κλεινόν άστυ ως ιστορικό και κοινωνικό, ψυχολογικό και βιωματικό φαινόμενο, στο περιοδικό Νέα Πορεία (37 άρθρα) (Μ. Γ. Μερακλής, Για την Πόλη, επιμ. Α. Ν. Δουλαβέρας, Θεσσαλονίκη, Κ. & Μ. Σταμούλη 2021, σελ. 260), όπου κι εκεί κυριαρχεί ένας πρισματικός χαρακτήρας, γιατί στο βιβλίο περιγράφει πολλές πόλεις διαφορετικών ιστορικών εποχών, κυρίως βέβαια την πόλη των Αθηνών από την αρχαιότητα έως σήμερα, και συνδυάζει στις πηγές του λαογραφία, ποίηση, πεζογραφία, δοκίμια, μελετήματα για το θέμα αυτό, Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, δίνοντας ένα θεματικό και μεθοδολογικό πανόραμα, πάντα με τη δική του πνευματική και βιωματική σφραγίδα.

Και στον ανά χείρας τόμο κυριαρχεί η προσωπική ματιά συνδυαζόμενη με εμπειρίες, παρατηρήσεις, γνώμες και κριτικές, επιστημονικές απόψεις και προσωπικά βιώματα. Τα σχετικά άρθρα όμως είναι μικρότερα σε έκταση και αριθμητικά περισσότερα· πρόκειται για 100 άρθρα, τα οποία έχουν δημοσιευτεί στο ηλεκτρονικό περιοδικό diastixo από τον Ιούλιο του 2012 έως τον Νοέμβριο του 2021, σχεδόν δέκα χρόνια, στα οποία διήνυσε ο συγγραφέας τη δεκαετία από τα 80 στα 90 του χρόνια. Πολλά από τα άρθρα αυτά διαθέτουν και μιαν ποιητικότητα, στα «κοντινά πλάνα» του προσωπικού βιώματος και της ενδόμυχης σκέψης. Η χρονολογική σειρά αυτών των σημειώσεων (σσ. 13-17) εκπλήσσει με την τακτικότητα των εφήμερων και ελεύθερων αυτών συνεισφορών και σχολιασμών, αλλά κρύβει το θεματολογικό εύρος· αυτό φανερώνεται μόνο στη θεματική ομαδοποίηση που προσφέρει ο επιμελητής, και με την οποία παρουσιάζονται τελικά τα κείμενα αυτά, ανεξάρτητα από την ημερομηνία δημοσίευσής τους (σσ. 7-12). Ο επιμελητής δικαιολογεί αυτή την απόφασή του στην εισαγωγή του τόμου (21-26), όπου συζητά και τα κριτήρια της ομαδοποίησης αυτής.

Αυτό το προσωπικό εγχειρίδιο συσσωρευμένης εμπειρίας και κατασταλαγμένης σοφίας, με την ευαισθησία του συμπάσχοντος ανθρώπου και τις αντένες του άγρυπνου παρατηρητή της αλλόκοτης εποχής μας, παρουσιάζει τον πνευματικό και συναισθηματικό μεταβολισμό του ώριμου δασκάλου, που έχει διαμορφώσει ολόκληρη γενεά λαογράφων και μελετητών του λαϊκού πολιτισμού, ακόμα και φιλολόγων και κριτικών της νεοελληνικής λογοτεχνίας, και του έμπειρου ανθρώπου που έχει ζήσει πολλά, έχει αγαπήσει, απογοητευθεί, πιστέψει και που έσπειρε πλουσιοπάροχα τις χειρόγραφες σημειώσεις του σε ένα ηλεκτρονικό μέσο, με το οποίο ο ίδιος δεν είναι εξοικειωμένος. Και τώρα του δίνεται η μεγάλη χαρά να δει όλη αυτή την δουλειά του τακτοποιημένη θεματικά σε μια λογική σειρά σε ένα κομψό τόμο από έμπειρο εκδοτικό οίκο της Θεσσαλονίκης.

Η ανάγνωση των νανο-δοκιμίων και «σκηνών της σκέψης» είναι διαφωτιστική, αλλά και γοητευτική, γιατί δίνει μια ιδέα για τον εύρος των γνώσεων και ανησυχιών του «διανοητή» Μερακλή, πέρα από την επιστημονική του ιδιότητα και την καλλιτεχνική κριτική, στον μεγάλο ενδιάμεσο χώρο των ευαισθησιών και προβληματισμών ενός σκεπτόμενου ανθρώπου. Οι θεματικές ενότητες αυτές είναι: Φιλολογικά θέματα: Κλασικά, Μεσαιωνικά-Βυζαντινά, Ιστορικά, Γλωσσικά· Λαογραφικά θέματα: Έννοια του λαού, Λαογραφία (η επιστήμη του λαϊκού πολιτισμού σήμερα, το παραδοσιακό χωριό, θεωρητικά – που καταλήγουν και στο βιβλίο μου για τη Θεωρητική Λαογραφία), Έντεχνος λαϊκός λόγος: δημοτική ποίηση (δημ. τραγούδι, νέες μελέτες), παραμύθι-παροιμίες, λαϊκές αυτοβιογραφίες, Λαϊκές λατρείες – λαϊκές γιορτές, Λαϊκό δίκαιο· Λογοτεχνία: Ποίηση: έννοια της ποίησης, Κωνσταντίνος Καβάφης, ποιητικά διάφορα (εδώ, αρ. 55 σσ. 140 εξ. «Για τους φίλους της ποίησης» 2014 υπάρχει και ένα άρθρο για μένα, χωρίς να με κατονομάζει· και αρ. 60 σσ.150 εξ., «Ο θάνατος και η μνήμη» Νοέμβριος 2021, και πάλι για την ποίησή μου, το τελευταίο, χρονικά, των δημοσιεύσεων αυτών (αυτή τη φορά με κατονομάζει), και Πεζογραφία.

Στη συνέχεια οι θεματικές ενότητες γίνονται πιο διάσπαρτες: Θέματα διδακτικής, Χωριό και πόλη, Ιωάννης Συκουτρής, Πρόσφυγες στο Αιγαίο, Για την Αφρική, Ζωοφιλικά, Θεατρικά (για την παράσταση του θεάτρου σκιών «Φιλοθέη, η αρχοντοπούλα των Αθηνών» σε κείμενο του Ιωσήφ Βιβιλάκη 2019), Κορωνοϊός, Διάφορα. Ο τόμος τελειώνει με μια βιβλιογραφία (σσ. 235-246, τα κείμενα δεν έχουν υποσημειώσεις με βιβλιογραφικές αναφορές, σημειώνονται μόνο ονόματα συγγραφέων και τίτλοι στο κύριο κείμενο), ένα English summary (σσ. 247 εξ.) και ένα Γενικό Ευρετήριο (σσ. 249-265).

Η έντονη ιδιοπροσωπία του «ποιητή» και «διανοητή» Μερακλή, του δασκάλου, παιδαγωγού και φίλου, του ερευνητή και παρατηρητή, του ανθρώπου που ανακαλύπτει και καλλιεργεί ταλέντα στην επιστήμη και την τέχνη, του φιλολόγου και του λαογράφου, γνώστη της συνολικής ελληνικής παράδοσης και της διεθνικότητας των γραμμάτων, του ευαίσθητου σεισμογράφου αισθητικών θεμάτων, που βλέπει παντού την ποιητικότητα του κόσμου – όλ’ αυτά απεικονίζονται με ενάργεια στις σελίδες του βιβλίου, και ο αναγνώστης που φτάνει στο τέλος του, μένει για καιρό με το απείκασμα, και θαυμάζει πώς ο συγγραφέας με το ποιον και το εύρος της μόρφωσής του αντιστέκεται σε επιστημονικές και λογοτεχνικές μόδες και εν πολλοίς απομυθοποιεί την «πρόοδο» του πολιτισμού, ο οποίος, κατά την επιταγή του όλο και πιο νέου που διέπει απαιτητικά και τον νέο αιώνα, απλώς μεταμφιέζει γλωσσικά αυτά που έχουν λεχθεί από παλιά με άλλα λόγια. Ο πολιτισμός δεν γνωρίζει «πρόοδο», μόνο αλλαγές. Και τα συστατικά στοιχεία του factum και του fictum είναι εγγεγραμμένα στην ανθρώπινη συνθήκη, στο συμβόλαιο που υπογράψαμε, χωρίς να το ξέρουμε, με την πρώτη ανάσα και το πρώτο φως, που μας άνοιξε τα μάτια.

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ: ΝΕΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ & ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΔΥΝΑΜΙΚΕΣ

H Θεματική ενότητα ΕΛΠ41 «Δημόσιος και Ιδιωτικός βίος στην Ελλάδα ΙΙ: οι νεότεροι χρόνοι» του ΠΠΣ «Ελληνικός Πολιτισμός» σας προσκαλεί στην επιστημονική ημερίδα με θέμα: «Ζητήματα Λαϊκου Πολιτισμού - Νέοι ορίζοντες και σύγχρονες δυναμικές».

Η ημερίδα θα πραγματοποιηθεί διαδικτυακά το Σάββατο, 16 Απριλίου 2022, και ώρα: 10.00-14.00.

Δείτε και κατεβάστε το Πρόγραμμα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΚΑΙ ΚΑΖΑΜΙΕΣ ΤΟΥ 2021

ΜΗΝΑΣ ΑΛ. ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ - ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Ν. ΔΟΥΛΑΒΕΡΑΣ, ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821 ΚΑΙ ΚΑΖΑΜΙΕΣ ΤΟΥ 2021, Εκδόσεις Γρηγόρη, Αθήνα 2022, σσ. 164, ISBN: 978-960-612-411-2

Η έκδοση αυτή είχε ως αφετηρία της τη σκέψη ότι ο Καζαμίας ως λαϊκό βιβλίο θα παρουσίαζε ιστορικά θέματα για την Επανάσταση του 1821, με αφορμή την Επέτειο των 200 χρόνων.

Συγγραφείς του βιβλίου είναι ο Ομότιμος Καθηγητής Λαογραφίας Πανεπιστημίου Αθηνών Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης και ο τ. Αν. Καθηγητής Λαογραφίας Πανεπιστημίου Πελοποννήσου Αριστείδης Ν. Δουλαβέρας.

Οι συγγραφείς συγκέντρωσαν αρχικά όλες οι εκδόσεις Καζαμιών τού 2021 (17 συνολικά) και έπειτα αναζήτησαν τα κείμενα, που αναφέρονταν σε γεγονότα και πρόσωπα του 1821.

Προέκυψαν ακολούθως 46 κείμενα, τα οποία κατατάχθηκαν θεματικά σε τρεις κατηγορίες: Προεπαναστατικά, Κατά την Επανάσταση και Μετεπαναστατικά. Φυσικά, τα περισσότερα θέματα (συνολικά 31 από τα 46) αναφέρονται σε γεγονότα και πρόσωπα της Επανάστασης.

Το βιβλίο περιλαμβάνει τέσσερα Κεφάλαια.

Το πρώτο αναφέρεται στην ιστορία και την κυκλοφορία του Καζαμία στα λαϊκά στρώματα.

Το δεύτερο παρουσιάζει τις εκδόσεις Καζαμία του 2021 και εξετάζει την εξωτερική μορφή (εξώφυλλα των Καζαμιών 2021), τα περιεχόμενα, τους αρχικούς τίτλους, τους συμπληρωματικούς τίτλους, τον αριθμό των σελίδων τους και τους εκδότες.

Στο τρίτο καταγράφονται όλα τα κείμενα των Καζαμιών για την Επανάσταση, όπως υπάρχουν σε κάθε έκδοση, και δίνεται η θεματική κατάταξή τους πριν, κατά και μετά την Επανάσταση του 1821.
Ακολουθούν παρατηρήσεις, σχόλια και διαπιστώσεις πάνω σ’ αυτά και στο εικαστικό τους υλικό.

Τέλος, στο τέταρτο Κεφάλαιο δίνεται περίληψη των κειμένων, με βάση τις κατηγορίες που ταξινομήθηκαν [Πριν από την Επανάσταση- Κατά την Επανάσταση ( Θέματα, Γεγονότα και Πρόσωπα) - Μετά την Επανάσταση].

Έπειτα, ακολουθούν τα Συμπεράσματα, η Ανακεφαλαιωτική Βιβλιογραφία, το Παράρτημα (φωτογραφίες των εξωφύλλων των 17 Καζαμιών της έρευνάς μας), Περίληψη στα Αγγλικά και, τέλος, το Γενικό Ευρετήριο.

Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις

Κυκλοφόρησε το δίτομο συλλογικό έργο «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις», το οποίο και περιλαμβάνει τις εισηγήσεις του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου που πραγματοποιήθηκε στο Βόλο 25-27 Σεπτέμβριου 2020 από το Εργαστήριο Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, τον πολιτιστικό φορέα «Μαγνήτων Κιβωτός, για τη διάσωση του πολιτιστικού αποθέματος» και την Περιφέρεια Θεσσαλίας.

Την σημαντική έκδοση στο πεδίο της λαϊκής τέχνης έχει επιμεληθεί ο Μανόλης Γ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας, στο Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Κοσμήτορας της Σχολής Κλασσικών και Ανθρωπιστικών Επιστημών και Διευθυντής του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Δ.Π.Θ., η Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Επίκουρη Καθηγήτρια Λαογραφίας στο τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δ.Π.Θ. και ο Αλέξανδρος Καπανιάρης, Διδάκτορας Ψηφιακής Λαογραφίας και Μεταδιδακτορικός Ερευνητής Τ.Ι.Ε. Δ.Π.Θ.

Η έκδοση περιλαμβάνεται στο εκδοτικό έργο του Εργαστηρίου Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, 12 – Μελέτες Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας – 12 και εκτυπώθηκε από τις εκδόσεις ιδιόμελον.

Η έκδοση όπως και το Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη: Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις» αφιερώθηκε στη μνήμη του Λαογράφου Κίτσου Μακρή.

Η έκταση του δίτομου έργου ανέρχεται στις 1276 σελίδες και συμμετέχουν 54 επιστήμονες, μέλη Δ.Ε.Π., ερευνητές και στελέχη πολιτιστικών φορέων και μουσείων. Στις θεματικές ενότητες του έργου περιλαμβάνονται: α) Θεωρητικά ζητήματα: οι λαϊκές τέχνες στο Ελλαδικό χώρο, β) Η έρευνα της λαϊκής τέχνης στο πλαίσιο των τοπικών σπουδών, γ) Λαϊκή τέχνη – Εργαστήρια – Τεχνίτες και Τεχνικές (Λιθογλυπτική, Λαϊκή Ζωγραφική, Αγγειοπλαστική, Σαμαροποιία, Ναυπηγική, Κοσμηματοποιία, Υφαντική, Κεντητική, Παραδοσιακό και Σύγχρονο Ένδυμα, Χορός και Μουσική), δ) Εκκλησιαστικές τέχνες, Έντεχνος λαϊκός λόγος, ε) Αναπαραστάσεις εκφάνσεων της λαϊκής τέχνης στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο και στο θέατρο, στ) Μουσεία και λαϊκή τέχνη, ζητήματα αναπαράστασης – διαχείρισης και εκπαιδευτικής πολιτικής, ε) Η λαϊκή τέχνη ως τουριστικό προϊόν, ζ) Νέες τεχνολογίες, ψηφιακά εργαλεία, εκπαίδευση και λαϊκή τέχνη.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΤΟΜΟΣ Α΄

Χαιρετισμός του Σεβασμιοτάτου Μητροπολίτη Δημητριάδος & Αλμυρού και Προέδρου του φορέα πολιτισμού «Μαγνήτων Κιβωτός»

Χαιρετισμός της Αντιπεριφερειάρχη Μαγνησίας & Σποράδων κα. Δωροθέας Κολυνδρίνη

Χαιρετισμός του Ομότιμου Καθηγητή Μ. Γ. Μερακλή

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Α ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Μαρίνα Βρέλλη-Ζάχου, Παραδοσιακές λαϊκές τέχνες στον ελλαδικό χώρο. Άνθρωποι και επαγγέλματα. Παρελθόν – Παρόν – Μέλλον

Β Ο ΣΥΜΒΟΛΙΚΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΛΑΪΚΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Ευριδίκη Αντζουλάτου-Ρετσίλα, Τα έργα της χειροτεχνίας ως εργαλεία πολιτιστικής διπλωματίας και όχι μόνον

Ευφροσύνη Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου, Το πλοίο στην Κύπρο: από την ιστορική πραγματικότητα στη λαϊκή τέχνη

Βασιλική Κράββα, Όταν η λαϊκή τέχνη και η παράδοση συνομιλούν με την αρχαιότητα και το Βυζάντιο: στοχασμοί με αφορμή τη ζωγραφική του Νίκου Εγγονόπουλου

Νίκος Τσούκας, Η διάσωση, προβολή και προσπάθεια διαφύλαξης της λαϊκής πηλιορείτικης παράδοσης μέσα από το έργο του Κώστα Λιάπη

Γ ΛΑΪΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, ΤΕΧΝΙΤΕΣ, ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Γ.Ι ΛΙΘΟΓΛΥΠΤΙΚΗ - ΛΑΪΚΗ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Ευαγγελία Ράπτου, Η τέχνη της λιθοτεχνίας στην Ελασσόνα. Το παράδειγμα του λιθογλύπτη Αθανασίου Σανίδα

Ζωή Γοδόση, Ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα στις τοιχογραφίες των κτηρίων παραδοσιακής αρχιτεκτονικής στον ελλαδικό χώρο κατά τον 18ο και 19ο αιώνα

Ζωή Γοδόση – Θεοχάρης Τσάμπουρας, Μια κοινωνία σε αλλαγή: ζωγράφοι στην Εράτυρα (18ος - αρχές 20ού αιώνα)

Στέφανος Τσιόδουλος, Απεικονίσεις ρολογιών στη ζωγραφική των αρχοντικών του18ου και του19ου αιώνα

Κατερίνα Σχοινά, Ζωγραφική με το στόμα και το πόδι (ΖΩ.Σ.Π.) ως σύγχρονη λαϊκή τέχνη

Γ. ΙΙ ΑΓΓΕΙΟΠΛΑΣΤΙΚΗ – ΣΑΜΑΡΟΠΟΙΙΑ – ΝΑΥΠΗΓΙΚΗ

Christine Lansdale Willis, The Legacy of Byzantine Ceramic Art and how it inspired Folk Art in Greece

Μανόλης Γ. Βαρβούνης, Η σαμιακή αγγειοπλαστική μεταξύ παράδοσης και νεωτερισμού: το εργαστήριο της οικογένειας Κληρονόμου στους Κουμαραδαίους της Σάμου

Αλέκος Φλωράκης, Ο τελευταίος σαράτσης της Γουμένισσας. Ένα παράδειγμα εθνογραφικής Τεχνολογίας

Μαρία Κτωρή, Η κυπριακή παραδοσιακή ναυπηγική στις Εικαστικές Τέχνες: μεθοδολογικές προσεγγίσεις και προβληματισμοί

Γ. ΙΙΙ ΚΟΣΜΗΜΑΤΟΠΟΙΙΑ – ΥΦΑΝΤΙΚΗ – ΚΕΝΤΗΤΙΚΗ

Πετρούλα Χατζηττοφή, Σύγχρονες θεωρητικές και μεθοδολογικές προσεγγίσεις στο νεότερο υλικό πολιτισμό: To παράδειγμα του κοσμήματος στην Κύπρο (19ος-20ός αιώνας)

Αριστείδης Γκαλέτσης, Μακεδονικά παραδοσιακά υφαντά οικιακής διακόσμησης του Δρυμού Θεσσαλονίκης

Άρης Μπαζμαδέλης, Συμβολή της ταπητουργίας στην ιστορία, τον πολιτισμό και την οικονομία της ευρύτερης περιοχής της Ουρανούπολης Χαλκιδικής: ζεύγος S. & J. Loch

Αναστασία Α. Φλωράκη, Το κέντημα «φιλέ» στην Τήνο. Κοινωνικές και τεχνολογικές παράμετροι μιας γυναικείας χειροτεχνίας

Γ. ΙV ΠΑΡΑΔΟΣΙΑΚΟ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟ ΕΝΔΥΜΑ

Βάλτερ Πούχνερ, Οι κοινωνικές διαστάσεις της παραδοσιακής ενδυμασίας. Η σημειωτική της οπτικής πληροφόρησης για την κοινωνική και προσωπική ταυτότητα

Annette B. Fromm, The T-Shirt, the 21st Century Folk Costume

Ελένη Παπαθωμά, «Αναφορά στην παράδοση»: Η αξιοποίηση της λαϊκής τέχνης στην ελληνική μόδα της περιόδου 1960-1980 και η περίπτωση της σχεδιάστριας Ρούλας Στάθη

Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Η άνθιση της χειροτεχνίας στην εποχή του Covid -19. Χειροποίητες μάσκες από προικιάρικα ασπρόρουχα

Γ. V ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗ

Αρχοντία – Δανάη Σταύρου, Η διδασκαλία Ελληνικών Παραδοσιακών Χορών & η Διατήρηση της Πολιτισμικής Κληρονομιάς: Εφαρμογή της Μεθόδου ΑΑΑΑ

Μιχάλης Ράντος – Δημήτρης Γουλιμάρης – Ζωή Μάργαρη, Το αποκριάτικο εθιμικό δρώμενο «Σεϊμένηδες και Πιτεράδες»: Λαϊκός πολιτισμός, ταυτότητα και ανανοηματοδότηση της παράδοσης

Αντώνης Βερβέρης – Στέφανος Φευγαλάς, Το ύφος ως στοιχείο του λαϊκού μουσικού πολιτισμού. Η περίπτωση των σαντουριέρηδων της Λέσβου

Αναστάσιος Ι. Κυριακίδης, Η «τσαμούντα» στην παραδοσιακή κοινωνία των Αρβανιτών της Άνδρου. Τραγούδια και μουσικές

Gordana Blagojevic, Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί και ζητήματα πολιτισμικής ταυτότητας στη διασπορά: οι Έλληνες στη Σερβία

Ρενάτα Δαλιανούδη, Από το folk στο post-folk. Πολιτισμική μετάβαση ή μια νέα ανάγνωση του παραδοσιακού;

ΤΟΜΟΣ Β΄

Δ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ

π. Σπυρίδων Κωνσταντής, H χρήση των σύγχρονων λαϊκών θρησκευτικών καλλιτεχνικών δημιουργιών υπό το πρίσμα της Λειτουργικής και Τελετουργικής

Γεώργιος Ι. Στούκης, Το εργαστήριο εκκλησιαστικής χρυσοκεντητικής της Ι. Μονής Γενεθλίου της Θεοτόκου-Πελαγίας (20ός-21ος αιώνας)

Αναγνώστης Ευαγγ. Παπακυπαρίσσης, ‘Ο Καιρός του Χρόνου’, ένα θέμα λαϊκής θρησκευτικής ζωγραφικής (17ου-18ου αι.) σε τοιχογραφίες εκκλησιών της Θεσσαλίας

Ε ΕΝΤΕΧΝΟΣ ΛΑΪΚΟΣ ΛΟΓΟΣ

Μυροφόρα Ευσταθιάδου, «Κατίγκω Καλευρά»: η λαϊκή ποίηση ως διέξοδος σε προσωπικά και συλλογικά αδιέξοδα

Μαρία Προκοπίδου, Η θρησκευτικότητα των Ελλήνων του Πόντου μέσα από τα ποντιακά δημοτικά τραγούδια και δίστιχα

Γιώργος Κούζας, O «πύργος» της οδού Θήρας στα Πατήσια. Μια περιπτωσιολογική μελέτη για την κυκλοφορία και την κοινωνική σημασία των θεωριών συνωμοσίας στη σύγχρονη πόλη

Γεώργιος Πασιόπουλος και Γιώργος Κατσαδώρος, Το μουσικό κίνημα της Low bap και οι επιρροές του στην περιοχή του Περάματος. Πορίσματα μιας εκπαιδευτικής έρευνας

ΣΤ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΚΦΑΝΣΕΩΝ ΤΗΣ ΛΑΪΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ / ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ / ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Θανάσης Β. Κούγκουλος, «Εζωγραφίσθη στανικώς»: ο θρύλος της προσωπογραφίας ενός ληστή στην πεζογραφία του Χριστόφορου Μηλιώνη

Χριστίνα Λούρη, «Ο Θεόφιλος Χατζημιχαήλ» του Ανδρέα Εμπειρίκου: «Το ρήμα κρουσταλλώθηκε και φέγγει» για τη διαμόρφωση της ελληνικότητας

Νίκος Πουλάκης, Μουσικοχορευτικές επιτελέσεις στον ελληνικό κινηματογράφο: Παραδοσιακές, λαϊκές και έντεχνες εκφράσεις

Xρύσα Μάντακα, Eικαστική γλώσσα και λαϊκή τέχνη στη θεατρική ενδυματολογία

Ζ ΜΟΥΣΕΙΑ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ – ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

Τίνα Γκουρβέλου, επιστημονική θεμελίωση της Λαογραφίας και το Λαογραφικό Μουσείο στο Νέο Ελληνικό Κράτος ως μέσο για τη διάσωση της λαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως καταγράφεται στο έργο του φιλολόγου, λαογράφου, λογοτέχνη και δημοσιογράφου Κώστα Μαρίνη (1899-1968)

Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Από την Ανατολική Ρωμυλία στο Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο του ΕΚΠΑ: Η περίπτωση της συλλογής Δήμου-Φωτιάδου, μεταξύ επικοινωνιακής και πολιτισμικής μνήμης

Εύη-Μαρία Πιτσιάβα, Λαϊκός πολιτισμός σε Ελληνο-Αμερικάνικα μουσεία

Αλεξάνδρα Μπολότη, Διερευνώντας τον ρόλο της συντήρησης στη διάσωση και ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού: Η περίπτωση της έκθεσης του ΜΕΛΤ «Ανθρωποι και εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική εποχή»

Ελευθερία Σταυριανού, «Η Παράδοση δε μυρίζει ναφθαλίνη, πλάθεται σαν πλαστελίνη»: Εκπαιδευτικός Φάκελος για το Λαογραφικό Μουσείο του Λυκείου Ελληνίδων Ρόδου «Εργάνη Αθηνά»

Μαρία Γ. Βενιζελέα, «Διά χειρός Κουρτζή». Με αφορμή μια έκθεση

Η Η ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΠΡΟΪΟΝ

Αικατερίνη Σ. Μάρκου, Πολιτιστικός τουρισμός και λαϊκή τέχνη: μια αμφίδρομη δυναμική σχέση

Αναστασία Χάματσου, Συντήρηση και ανάδειξη παραδοσιακών τεχνώνμέσα από προγράμματα πολιτιστικής εκπαίδευσης και βιωματικού τουρισμού: η περίπτωση του Οικομουσείου Μαραθάσας (Τρόοδος, Κύπρος)

Θ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ, ΨΗΦΙΑΚΑ ΕΡΓΑΛΕΙΑ, ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ

Μαριεύη Μαστοράκη, Από το νήμα… στο vector: Το σεμεδάκι και το κέντημα στις γραφιστικές εφαρμογές

Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης, Τα Κοινωνικά Μέσα Δικτύωσης στο πεδίο της Ψηφιακής Λαογραφίας: Το νέο κοινωνικό δίκτυο PLUGGY και ο λαϊκός ζωγράφος Νικόλαος Α. Χριστόπουλος

Αλέξανδρος Γ. Καπανιάρης – Χριστίνα-Μαρία Λαγογιάννη, Ψηφιακές εκπαιδευτικές αφηγήσεις (digital storytelling): Η περίπτωση της φορεσιάς του Πύργου Ηλείας με τη χρήση playmobil

Μαρία Τρυψιάννη, Ψηφιακά εργαλεία και ελληνικές τοπικές ενδυμασίες. Το παράδειγμα των ενδυμασιών της Έδεσσας και της Νάουσας (μέσα 19ου–αρχές 20ού αι.)

Δάφνη Κυριάκη-Μάνεση – Μάρκος Δενδρινός – Αλεξάνδρα Τράντα, Το θέμα του φοίνικα στην ελληνική τέχνη: Δημιουργία μιας οντολογίας

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ευφροσύνη Ριζοπούλου-Ηγουμενίδου, Σχόλια για τα συμπεράσματα του Συνεδρίου