ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ Ν. ΔΟΥΛΑΒΕΡΑΣ, Νεοελληνικά Λαογραφικά Σύμμεικτα, Εκδ. Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη, Θεσσαλονίκη 2025, σσ. 416, ISBN : ISBN 978-960-656-251-8
Κυκλοφορήθηκε πρόσφατα το βιβλίο του καθηγητή Λαογραφίας Αριστείδη Ν. Δουλαβέρα από τις υπεύθυνες και καλαίσθητες εκδόσεις Κ. & Μ. Αντ. Σταμούλη της Θεσσαλονίκης, με τον παραπάνω τίτλο. Περιλαμβάνει δεκατρία πρωτότυπα μελετήματα του συγγραφέα για ποικίλα θέματα του νεοελληνικού λαϊκού πολιτισμού.
Συγκροτείται από τέσσερις ενότητες και Επίμετρο. Η πρώτη, που περιλαμβάνει δύο μελετήματα, εξετάζει θέσεις και απόψεις, που αντέκρουσαν τη γνωστή θεωρία του Φαλμεράυερ, και θέτει σε σωστή βάση τις σχέσεις της Λαογραφίας με τη ελληνική συνέχεια, πάντοτε σε αναφορά με τις ιδέες του Ν. Γ. Πολίτη (1852-1921) και άλλων επιστημόνων.
Το δεύτερο συγκεντρώνει και αναλύει νεολογισμούς, που διατυπώθηκαν στα λαογραφικά βιβλία του καθηγητή Δημ. Σ. Λουκάτου (1908-2003), οι περισσότεροι από τους οποίους είναι λαογραφικοί. Η έρευνα αυτή αναδεικνύει τη δύναμη της σκέψης και τη γλωσσοπλαστική ικανότητα του συγγραφέα. Οι σχετικοί νεολογισμοί αποτελούν άριστο εργαλείο για σαφέστερο προσδιορισμό και κατανόηση της λαογραφικής θεματολογίας και εμπλουτίζουν τη γλωσσική και λαογραφική βιβλιογραφία.
Η δεύτερη ενότητα, που τιτλοφορείται «Έντεχνος λαϊκός λόγος», πραγματεύεται το δημοτικό τραγούδι, το παραμύθι και τον παροιμιακό λόγο.
Συγκεκριμένα, στο μελέτημα «“Η Αντροντυμένη” σε δημοτικά τραγούδια», εξετάζονται περιπτώσεις, κατά τις οποίες η γυναίκα επιδιώκει ανδρικούς ρόλους για διάφορους λόγους, χρησιμοποιώντας τη μεταμφίεσή της σε άντρα. Μελέτη γραμμένη με μεθοδικό και συστηματικό τρόπο, που αξιοποιεί κριτικά τη σχετική βιβλιογραφία.
Στο δεύτερο, «Σαρακατσάνικα τραγούδια κατά την αναχώρηση (ξεπροβόδισμα) της νύφης από το σπιτικό της. Λαογραφική προσέγγιση», παρουσιάζονται σχολιασμένα σχετικά τραγούδια της γαμήλιας πομπής του γαμπρού (ψίκι), όταν έρχεται να πάρει τη νύφη.
Στο τρίτο, «Δημοτικά τραγούδια για την καταστροφή του Δράμαλη στα Δερβενάκια: Συγκριτική εξέταση», ερευνάται η απήχηση που είχε στη λαϊκή μούσα, στα δημοτικά τραγούδια, το γεγονός της μεγάλης νίκης των Ελλήνων στα Δερβενάκια, και γίνεται συγκριτική εξέταση μεταξύ τους. Πρόκειται για την πρώτη συστηματική συγκέντρωση και μελέτη των δημοτικών τραγουδιών, με αφορμή το συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός. Εξετάζονται συγκριτικά και ερμηνευτικά.
«Η Μάχη στο Βασιλικό Κορινθίας και η λαϊκή μούσα», είναι το τέταρτο μελέτημα της ενότητας, και πραγματεύεται πώς η συγκεκριμένη μάχη, με τον τραγικό θάνατο του Αναγνώστη Πετμεζά, του γιου του Σωτήρη, του παπα-Καλομοίρη κ.ά., συγκίνησε τη λαϊκή ψυχή και πώς αυτό εκφράστηκε σε σχετικά δημοτικά τραγούδια.
Ακολουθεί «Μία ανολοκλήρωτη παροιμιολογική έρευνα του καθηγητή Δημ. Σ. Λουκάτου για τους αργόσχολους», όπου ο συγγρ. καταγράφει και μελετά αποδελτιωμένο υλικό, που είχε συγκεντρώσει το 1955-56 ο Δημήτριος Σ. Λουκάτος και το οποίο ο ίδιος δεν μπόρεσε να εκδώσει. Την έρευνα αυτή του Λουκάτου, που εμπιστεύτηκε στον συγγραφέα για την ολοκλήρωσή της, δημοσιεύει ο Δουλαβέρας με γνώση και παροιμιολογική φροντίδα. Τα 360 παροιμιακά κείμενα για τους αργόσχολους που δημοσιεύονται, δείχνουν τον έντονο προβληματισμό του λαού μας για το φαινόμενο αυτό, μέσα από την κριτική του στάση, τη σάτιρα, το χιούμορ και την υπερβολή που συναντάμε σ’ αυτά.
Η επόμενη εργασία συγκεντρώνει και αναλύει διδακτορικές διατριβές, που εκπονήθηκαν σε Ελληνικά Πανεπιστήμια, από το 1982 μέχρι το 2022, στην παραμυθολογική έρευνα. Αξιόλογη συνεισφορά, που για πρώτη φορά αποκαλύπτει το μεγάλο επιστημονικό ενδιαφέρον, το οποίο υπήρξε σε επίπεδο διδακτορικών διατριβών (συνολικά 39), για τη μελέτη των παραμυθιών τα τελευταία 40 χρόνια.
Η τρίτη ενότητα, «Εθιμικές συμπεριφορές» συγκροτείται από δύο μελετήματα: Στο πρώτο, «Γεωργικά λατρευτικά έθιμα στην παραδοσιακή κοινωνία της Βόχας», ερευνάται η θρησκευτική επίδραση και η λατρευτική συνήθεια του παραδοσιακού αγρότη - κτηνοτρόφου της Βόχας Κορινθίας στην προσπάθειά του να επηρεάσει τη φύση με τη θεία βοήθεια, για να πετύχει καλή παραγωγή και πλούσια καρποφορία.
Στο δεύτερο, «Η νεωτερικότητα στον φιλέορτο βίο της Κορινθίας, με ειδικότερη αναφορά στη Σικυωνία: Νεο-αγροτικές και συναφείς γιορτές» εξετάζονται σύγχρονες νεο-αγροτικές γιορτές, που έχουν εμφανιστεί την τελευταία εικοσιπενταετία στην Κορινθία, και ειδικότερα στον δήμο Σικυωνίων, και αφορούν αγροτικά προϊόντα. Η μελέτη αυτή για πρώτη φορά εξετάζει το συγκεκριμένο θέμα στην Κορινθία και παρουσιάζει διάφορες πλευρές του με πειστικότητα και πλούσιο φωτογραφικό υλικό.
Στην τέταρτη ενότητα γίνεται λόγος για «Το παρόν και το μέλλον των Λαογραφικών Μουσείων και των Λαογραφικών Συλλογών της Μεσσηνίας». Ο συγγρ., που διετέλεσε καθηγητής Λαογραφίας στη πανεπιστημιακή Σχολή της Καλαμάτας, αναφέρεται καταρχάς στον τρόπο που συνεργάστηκε με τον αείμνηστο λόγιο Χρήστο Ρέππα και την από κοινού επίσκεψή τους σε όλες τις περιοχές του Νομού Μεσσηνίας, όπου είχαν εντοπίσει Λαογραφικά Μουσεία ή σχετικές Συλλογές, έπειτα στα νέα Μουσεία και τις συλλογές που δημιουργήθηκαν έκτοτε και, τέλος, σε ενδιαφέρουσες και αναγκαίες προτάσεις για το μέλλον όλων αυτών, τις οποίες πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι πολιτιστικοί σύλλογοι και οι δημοτικοί παράγοντες.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με Επίμετρο, όπου καταχωρίζονται δύο μελετήματα, που γράφτηκαν σε συνεργασία με τον υπογραφόμενο. Στο πρώτο, με τίτλο «Δημητρίου Σ. Λουκάτου (1908-2003), “Χοροί και τραγούδια της Κεφαλονιάς”» αναδημοσιεύονται δημοτικά τραγούδια της Κεφαλονιάς, από χειρόγραφο του 1954 τού Γεράσιμου Π. Αντωνακάτου (1886 - 1961), το οποίο είχε δώσει στον καθηγητή Λουκάτο και το οποίο τελικά αναλάβαμε να επιμεληθούμε και να δημοσιεύσουμε.
Το δεύτερο, με τίτλο «The Close Relationship Between Proverb and Fable. Aspects of Relevant Literature», δημοσιεύτηκε στον Τιμητικό Τόμο για τα 80 χρόνια του καταξιωμένου διεθνώς παροιμιολόγου Wolfgang Mieder, και ερευνά τη στενή σχέση μεταξύ της παροιμίας και παραμυθιού. Παρουσιάζει επίσης απόψεις Ελλήνων και ξένων λαογράφων και ειδικών επιστημόνων για το θέμα αυτό.
Ακολουθούν Αγγλική Περίληψη (Summary), Πίνακας Πρώτων Δημοσιεύσεων και Γενικό Ευρετήριο.
ΜΗΝΑΣ ΑΛ. ΑΛΕΞΙΑΔΗΣ