Ολοκληρώθηκε πρόσφατα, από τον εκδοτικό οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη της Θεσσαλονίκης, η δίτομη έκδοση με τίτλο «Οικουμενικό Πατριαρχείο και Ιερά Μητρόπολη Σάμου και Ικαρίας», στην οποία συγκεντρώθηκαν και εκδόθηκαν με εκτενή ιστορικά, πραγματολογικά και προσωπογραφικά σχόλια τα έγγραφα του Οικουμενικού Πατριαρχείου που αφορούν την Εκκλησία της Σάμου και της Ικαρίας.
Ο πρώτος τόμος, με συγγραφείς τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη και την Αναπλ. Καθηγήτρια Παν. Τζιβάρα, που είχε εκδοθεί αρχικά το 2009, και περιλάμβανε 332 έγγραφα, επανεκδόθηκε επικαιροποιημένος. Ο δεύτερος τόμος, με συγγραφείς τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη και τον Αναπλ. Καθηγητή Παν. Τζουμέρκα, εκδόθηκε τώρα, και περιλαμβάνει 150 έγγραφα.
Τα έγγραφα του δίτομου έργου καλύπτουν την χρονική περίοδο 1585 ως 1928, και προέρχονται από κώδικες και λυτά έγγραφα του Πατριαρχικού Αρχειοφυλακίου, της Κωνσταντινούπολης, αλλά και της Αποστολικής Βιβλιοθήκης του Βατικανού, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας, των ΓΑΚ-Αρχείων Σάμου, της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδας και της Πατριαρχικής Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας, καθώς τα έγγραφα του Οικουμενικού Θρόνου, ιδίως τους πρώτους αιώνες μετά την άλωση του 1453, βρίσκονται σήμερα σε διάφορες, και εκτός Πατριαρχείου, συλλογές.
Ο πρώτος τόμος περιλαμβάνει 241 σελίδες και ο δεύτερος 391 σελίδες μεγάλου σχήματος, καθώς πέρα από την εισαγωγή και τα έγγραφα, περιλαμβάνει εκτενέστατο σχόλια, επιτομές των εγγράφων, ευρετήρια και εκτενή επίσης βιβλιογραφία. Το δίτομο έργο έχει ενταχθεί στην εκδοτική σειρά «Επιστημονικών Μελετημάτων» του «Κέντρου Εκκλησιαστικών, Ιστορικών και Πολιτισμικών Μελετών» της Ιεράς Μητροπόλεως Σάμου και Ικαρίας (αρ. 9, 10), και προλογίζεται από την Α.Θ.Π. τον Οικουμενικό Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολομαίο και τον Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σάμου και Ικαρίας κ. Ευσέβιο.
Πρόκειται για την παραπληρωματική έρευνα της εκκλησιαστικής ζωής και παράδοσης στην Ηγεμονία της Σάμου, την οποία εξέδωσαν το 2022 σε ογκώδη επίσης τόμοι οι Καθηγητές Μ. Γ. Βαρβούνης και Παν. Τζουμέρκας, με πηγές από το ηγεμονικό ρχείο των ΓΑΚ-Αρχείων Σάμου.
Τα εκδιδόμενα, επανεκδιδόμενα αποκαταστημένα και σχολιαζόμενα εδώ 482 έγγραφα, στις συνολικά 632 σελίδες του έργου, αποτελούν μεγάλη συμβολή στην μελέτη της ιστορίας και της εκκλησιαστικής παράδοσης της Σάμου και της Ικαρίας, καθώς αποτελούν προϊόν μακροχρόνιας έρευνας, που ξεκίνησε το 2002 ο Καθηγητής Μ. Γ. Βαρβούνης, με σκοπό την δημοσίευση και αξιοποίηση των βασικών πηγών της ιστορίας του νησιού μας, καθώς τα έγγραφα αυτά αφορούν κατά κύριο λόγο τη Σάμο, τον φωτισμό πολλών σκοτεινών σημείων και την αναθεώρηση σημαντικών τμημάτων της τοπικής ιστορίας μας, από τον 16ο ως τον 20ό αιώνα.
Πρόκειται λοιπόν για έργο υποδομής, θεμελιώδες και βασικό, προϊόν πολύμοχθης και πολύχρονης έρευνας, που αξίζει να μελετηθεί και να αξιοποιηθεί αναλόγως από τη σχετική επιστημονική έρευνα.