ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Η ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΤΕΚΜΗΡΙΩΣΗ ΤΗΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΤΟΥ ΔΠΘ

Το «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης προχώρησε στην ψηφιοποίηση, τεκμηρίωση και ανάρτηση στην ιστοσελίδα του της «Λαογραφικής Συλλογής» του ΔΠΘ, ώστε αυτό να είναι διαθέσιμο σε κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή και στους ερευνητές της λαογραφίας, τόσο στη Θράκη, όσο και πανελληνίως.

Το υλικό της «Λαογραφικής Συλλογής» του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, το οποίο προέρχεται από τον ευρύτερο θρακικό χώρο, συγκεντρώθηκε συστηματικά κατά τη δεκαετία του 1980, με στόχο τη συλλογή πρωτίστως αντικειμένων από τους Σαρακατσάνους.

Η συλλογή αποτελείται από υφαντά, κεντήματα (τσεβρέδες), μεμονωμένα γυναικεία και ανδρικά ενδύματα (πουκάμισα, μανικωτούς και αμάνικους επενδύτες, τσούκνες, ποδιές, κεφαλομάντιλα, ζώνες, κάλτσες, ποτούρια), έργα αργυροχοΐας (πόρπες, κλειδωτήρια), έργα ξυλογλυπτικής (ρόκες, αδράχτια, σφοντύλια, κασέλες, προσφορικές σφραγίδες, εικόνα), έργα μεταλλοτεχνίας (μεταλλικά εργαλεία και σκεύη), παραδοσιακά μουσικά όργανα (γκάιντα).

Μεγάλο τμήμα της συλλογής κατέχουν οι σαρακατσάνικες ποδιές, οι «παναούλες», των οποίων η διακόσμηση σηματοδοτούσε τον ενδοοικογενειακό ρόλο, τη φυσική και κοινωνική ηλικία της Σαρακατσάνας, την περίσταση χρήσης.

Τμήμα της συλλογής αυτής, η οποία φυλάσσεται σε αποθήκη του κτηρίου διοίκησης του ΔΠΘ, στην πανεπιστημιούπολη της Κομοτηνής, μπορεί να δει κανείς σε ειδικές προθήκες στο χώρο έξω από τα γραφεία του Πρύτανη και των Αντιπρυτάνεων του ΔΠΘ, ενώ σχεδιάζεται η μόνιμη έκθεσή του σε ειδικό μουσειακό χώρο, ο οποίος έχει προβλεφθεί στο υπό ανέγερση κτήριο της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών, στην πανεπιστημιούπολη της Κομοτηνής.

Η ψηφιοποίηση και η τεκμηρίωση του υλικού έγινε από την δρ Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, διδάσκουσα του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας και η ανάρτηση στην ιστοσελίδα του Εργαστηρίου έγινε με την τεχνική υποστήριξη του μέλους ΕΔΙΠ του Τμήματος δρ Κυριάκου Σγουρόπουλου, υπό την εποπτεία του Καθηγητή Λαογραφίας και Προέδρου του Τμήματος κ. Μ. Γ. Βαρβούνη. Στο εγχείρημα εργάστηκαν φοιτητές του Τμήματος που εκπαιδεύθηκαν στο Εργαστήριο κατά τα ακαδημαϊκά έτη 2016-2017 και 2017-2018, στα πλαίσια της πρακτικής άσκησης φοιτητών το πρόγραμμα ΕΣΠΑ.

Για να δει κανείς το υλικό πρέπει να μπει στην ιστοσελίδα του Τμήματος (www.he.duth.gr), και από το μενού στο «Έρευνα» → «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» → «Λαογραφικό Αρχείο» → «Λαογραφική Συλλογή», όπου έχει την επιλογή να δει το υλικό φωτογραφημένο με υπότιτλους (photo gallery) και την τεκμηρίωσή του (τεκμηρίωση) ξεχωριστά (www.he.duth.gr/laographiki-syllogi-gallery). Η ανάρτηση του συνόλου των αντικειμένων της συλλογής θα ολοκληρωθεί τον Σεπτέμβριο του 2018.

Ολοκληρώθηκε με επιτυχία ο 1ος κύκλος της Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας με την βράβευση του καθηγητή Εμμανουήλ Βαρβούνη

Με την τιμητική εκδήλωση για τον Εμμανουήλ Βαρβούνη, καθηγητή Λαογραφίας και Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Πανεπιστημίου Θράκης ολοκληρώθηκε το χειμερινό εξάμηνο της Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας της Μαγνήτων Κιβωτού.

Πραγματοποιήθηκε την Δευτέρα 18 Ιουνίου στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας τιμητική εκδήλωση για τον Εμμανουήλ Βαρβούνη με την απονομή του Χρυσού Σταυρού από την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος & Αλμυρού από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δημητριάδος & Αλμυρού κ. Ιγνάτιο.

Η τιμητική βράβευση πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της τελετής λήξης του Α’ εξαμήνου με τίτλο «Εισαγωγή στη Λαογραφία» του τριετούς κύκλου σπουδών «Εισαγωγή στην Επιστήμη της Λαογραφίας» που διεξάγεται από την Ακαδημία Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας της Μαγνήτων Κιβωτού.

Μετά τον απολογισμό του Οργανωτικού Γραμματέα της Μαγνήτων Κιβωτού και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής του προγράμματος εξ αποστάσεως «Εισαγωγή στην Επιστήμη της Λαογραφίας» Δρ Αλέξανδρου Καπανιάρη, πραγματοποιήθηκε σύντομη εισήγηση του καθηγητή λαογραφίας κ. Εμμανουήλ Σέργη, ενώ στη συνέχεια η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Μαρία Γκασούκα μίλησε για το πολυσχιδές έργο του Εμμανουήλ Βαρβούνη.

Η εκδήλωση συνεχίστηκε με την τοποθέτηση του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη Σάμου, Ικαρίας Ευσέβιου ο οποίος εγκωμίασε το έργο του Σαμιώτη καθηγητή Ε. Βαρβούνη, ενώ παράλληλα συνεχάρη τη Μητρόπολη Δημητριάδος για το καινοτόμο έργο της σε σχέση με το πρόγραμμα e-learning για το λαϊκό πολιτισμό.

Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Δημητριάδος & Αλμυρού κ. Ιγνάτιος μίλησε με θερμά λόγια για το σχεδιασμό και την υλοποίηση όλης της προσπάθειας που πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Τμήμα Ιστορίας & Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και του Τμήματος Επιστημών Προσχολικής Αγωγής & Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Ευχαρίστησε όλους του συντελεστές και τους/τις καθηγητές/τριες που συμμετείχαν το εαρινό εξάμηνο ενώ ανέφερε ότι σύντομα τέτοιου είδους προγράμματα θα επεκταθούν και με τη συνεργασία άλλων δομών και φορέων της Μητρόπολης.

Μετά ακολούθησε η απονομή του «Χρυσού Σταυρού» της Ιεράς Μητρόπολης Δημητριάδος & Αλμυρού και αντιφώνηση με σύντομη εισήγηση του τιμωμένου καθηγητή Εμμανουήλ Βαρβούνη με θέμα «Η σημασία της μελέτης της Λαογραφίας στην εποχή μας».

Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την τοποθέτηση εκπροσώπου των σπουδαστών/τριών κ. Μαρία Αισώπου και την απονομή βεβαιώσεων αποφοίτησης του Α’ Εαρινού Εξαμήνου. Την εκδήλωση συντόνισε ο Δρ Αλέξανδρος Καπανιάρης, μεταδιδακτορικός ερευνητής του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας Δ.Π.Θ., και Οργανωτικός Γραμματέας της «Μαγνήτων Κιβωτού». Την τελετή μπορείτε να δείτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=a-_Gl63sfTg

Αξίζει να αναφερθεί ότι για το Β’ εξάμηνο (Σύγχρονοι Ορίζοντες των Λαογραφικών Σπουδών) έχουν ήδη ξεκινήσει οι εγγραφές για παλιούς και νέους σπουδαστές/στριες. Τα μαθήματα θα πραγματοποιηθούν με τη μέθοδο του μεικτού συστήματος (εξ αποστάσεως και προαιρετικές δια ζώσης διδασκαλίες) και θα ξεκινήσουν τον Οκτώβριο του 2018.

Παράλληλα από 1 Ιουλίου οι ενδιαφερόμενοι/ες μπορούν να κάνουν εγγραφή στην πλατφόρμα και αίτηση για το Α’ εξάμηνο «Εισαγωγή στη Λαογραφία» για όσους/ες δεν το είχαν παρακολουθήσει με τη μέθοδο της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης (χωρίς δια ζώσης συνεδρίες). Οι αιτήσεις γίνονται μέσω της πλατφόρμας http://learn.cultureacademy.gr/

ΛΗΞΗ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ "ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΛΑΪΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ" ΒΟΛΟΥ ΚΑΙ ΒΡΑΒΕΥΣΗ ΤΟΥ ANTIΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΕΛΕ ΚΑΘΗΓΗΤΗ Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗ

Η τελετή λήξης του Α' Εξαμήνου (θέμα: Εισαγωγή στη Λαογραφία) της Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας, του φορέα "Μαγνήτων Κιβωτός" της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος και Αλμυρού, θα πραγματοποιηθεί την Δευτέρα 18 Ιουνίου και ώρα 19:30 στο Συνεδριακό Κέντρο Θεσσαλίας στα Μελισιάτικα Βόλου.

Στην εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί η απονομή του Χρυσού Σταυρού της Ιεράς Μητροπόλεως Δημητριάδος & Αλμυρού από τον Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Δημητριάδος & Αλμυρού κ. Ιγνάτιο στον Καθηγητή Λαογραφίας και Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και μέλος της Επιστημονικής Επιτροπής της Ακαδημίας Λαϊκού Πολιτισμού & Τοπικής Ιστορίας του πολιτιστικού φορέα Μαγνήτων Κιβωτός κ. Εμμανουήλ Γερ. Βαρβούνη.

Όσοι/ες δεν μπορέσουν να παρευρεθούν στην εκδήλωση διότι έχουν κάποια άλλη εργασία ή βρίσκονται εκτός Μαγνησίας θα έχουν τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν την εκδήλωση μέσω youtube live (μέσω του καναλιού της Ακαδημίας).

Από την Επιστημονική Επιτροπή

4ος Κύκλος Μεταπτυχιακού Σεμιναρίου Καρπαθιακής Λαογραφίας

Από την Δράση του Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου:
4ος Κύκλος Μεταπτυχιακού Σεμιναρίου Καρπαθιακής Λαογραφίας
Όλυμπος, Διαφάνι & Πηγάδια Καρπάθου

Με επιτυχία ολοκληρώθηκε ο 4ος Κύκλος Μεταπτυχιακού Σεμιναρίου Καρπαθιακής Λαογραφίας. Το σεμινάριο διοργανώθηκε από το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού σε συνεργασία με τον Καρπαθιακό Οργανισμό Παιδείας, Άθλησης και Πολιτισμού (Κ.Ο.Π.Α.Π.) του Δήμου Καρπάθου και υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού του Τμήματος Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α. (φορέα που ιδρύθηκε από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία και τον Δήμο Καρπάθου, με Διευθυντή του τον Ομότιμο Καθηγητή Λαογραφίας του Τμήματος Φιλολογίας του Ε.Κ.Π.Α., Μηνά Αλ. Αλεξιάδη). Την επιστημονική επιμέλεια του σεμιναρίου είχε η Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας του Ε.Κ.Π.Α. Βασιλική Χρυσανθοπούλου, η οποία ήταν και Πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής με μέλη της: τον Μανόλη Σέργη (Καθηγητή Λαογραφίας στο Δ.Π.Θ.), τον Ηλία Εμμ. Βασιλαρά (Πρόεδρο Ι.Λ.Π.), τον Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Μαυρολέοντα (Ταμία Ι.Λ.Π.) και την Παρασκευή Γ. Κανελλάτου (Επιστημονική Συνεργάτιδα Ι.Λ.Π.). Οι δραστηριότητες του σεμιναρίου (εισηγήσεις, εργαστήρια, ασκήσεις επιτόπιας έρευνας) πραγματοποιήθηκαν από τη Δευτέρα 6 Νοεμβρίου έως και το Σάββατο 11 Νοεμβρίου του 2017 στις κοινότητες Ολύμπου, Διαφανίου και Πηγαδίων.

Στον 4ο Κύκλο συμμετείχαν ως διδάσκοντες με εισηγήσεις τους οι: Μηνάς Αλ. Αλεξιάδης - Ομότιμος Καθηγητής Λαογραφίας Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βάλτερ Πούχνερ - Ομότιμος Καθηγητής Θεατρολογίας Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Μανόλης Γ. Βαρβούνης - Καθηγητής Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Μανόλης Σέργης - Καθηγητής Λαογραφίας του Τμήματος Γλώσσας, Φιλολογίας και Πολιτισμού Παρευξεινίων Χωρών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, Διονύσιος Καλαμάκης - Αναπληρωτής Καθηγητής Βυζαντινής Φιλολογίας του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Βασιλική Χρυσανθοπούλου - Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας του Τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και Νάντια Μαχά-Μπιζούμη - Διδάκτωρ Λαογραφίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης. Σημαντικός παράγοντας για τη διοργάνωση και την ορθή λειτουργία του σεμιναρίου ήταν η ενεργή συμμετοχή εντόπιων συνεργατών, οι οποίοι βοήθησαν καθοριστικά στην οργάνωσή του, λειτούργησαν ως συνοδοί και συνομιλητές στα εργαστήρια και στις ασκήσεις επιτόπιας έρευνας και δημιούργησαν έναν σημαντικό άξονα επικοινωνίας με τις τοπικές κοινότητες. Από την κοινότητα της Ολύμπου εντόπιοι συνεργάτες ήταν η Ευμορφία Ι. Διακογεωργίου και η Μαρίνα Ι. Διακογεωργίου και από την κοινότητα του Διαφανίου οι: Καλλιόπη Χηράκη, Ρούλα Χουβαρδά-Παπαβασίλη, Ευαγγελία-Μαρίνα Αγαπίου και Μαρία Χηράκη. Τέλος, καθοριστικά για την επιτυχία του σεμιναρίου λειτούργησαν τα εξής στοιχεία: α) η προσφορά των εκκλησιαστικών επιτροπών Ολύμπου και Διαφανίου (γεύματα και δείπνα) και των ιερέων τους, του πατρός Ιωάννου Διακογεωργίου και του πατρός Μηνά Ερνία, β) η φροντισμένη διαμονή στο ξενοδοχείο του Βασίλη και της Ευγενίας Μπαλασκά στο Διαφάνι και γ) η υποστήριξη του ΚΤΕΛ Καρπάθου με την παραχώρηση μεταφορικού μέσου για τη μετακίνηση διδασκόντων και συμμετεχόντων. Τον 4ο Κύκλο Μεταπτυχιακού Σεμιναρίου τον παρακολούθησαν δεκαεννέα (19) συμμετέχοντες, ενώ οι εισηγήσεις των διδασκόντων ήταν ανοικτές για όσους επιθυμούσαν από τις τοπικές κοινότητες να τις παρακολουθήσουν.

Τις τρεις πρώτες ημέρες του σεμιναρίου (Δευτέρα 6 έως Τετάρτη 8 Νοεμβρίου 2017) πραγματοποιήθηκαν σε Όλυμπο, Διαφάνι και Αυλώνα εργαστήρια σε συνδυασμό με εισηγήσεις καθηγητών. Την Δευτέρα τα εργαστήρια και η σχετική εισήγηση πραγματοποιήθηκαν στην Όλυμπο. Αρχικά έλαβε χώρα σύντομη επίσκεψη στην εκκλησία της Ευαγγελίστριας των οικογενειών Μηνά Αγάπιου και Μαρίας Παπαμανώλη. Για την αγιογράφησή της από τον Μανώλη Ν. Παπαμανώλη μίλησε η Βασιλική Χρυσανθοπούλου. Στη συνέχεια, ο Κώστας Τσαμπανάκης στο ξυλουργείο του μίλησε για τις τέχνες της ξυλουργικής και της ξυλογλυπτικής και σε συνεργασία με τον Μηνά Η. Λεντή, για την τέχνη της οργανοποιίας. Ο Γιάννης Γ. Πρεάρης στο στιβανοποιείο του αναφέρθηκε στην κατασκευή των τοπικών υποδημάτων (στιβάνια, παντόφλες, παπούτσια) και επισήμανε ότι πλέον είναι και ο μοναδικός που συνεχίζει την τέχνη αυτή στην Όλυμπο. Ο πατήρ Ιωάννης Διακογεωργίου, ιερέας της Ολύμπου, με τον Γεώργιο Σακέλλη ως ψάλτη καλωσόρισαν την ομάδα του σεμιναρίου με «Δοξολογία» για δέηση υπέρ υγείας όλων των συμμετεχόντων. Στη συνέχεια ο πατήρ Ιωάννης μίλησε για τον τοπικό πολιτισμό της Ολύμπου και έδωσε πληροφορίες για την εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Κατά την επίσκεψη στο Μουσείο «Βασίλη Χατζηβασίλη», ο γιος του, Γιάννης Χατζηβασίλης ξενάγησε την ομάδα στο μουσείο, αναφέρθηκε στο έργο του πατέρα του αλλά και στο δικό του, όσον αφορά την ζωγραφική και γύψινη τεχνοτροπία επάνω σε επιχρίσματα κτηρίων, καθώς και για την τέχνη των τσιμεντένιων ζωγραφιστών καγκέλων. Τα εργαστήρια της Δευτέρας ολοκληρώθηκαν με την επίσκεψη στο «καρπάθικο σπίτι» του πατρός Ιωάννη. Η πρεσβυτέρα Ειρήνη Διακογεωργίου μίλησε για τη δομή και λειτουργία του καρπάθικου σπιτιού, καθώς επίσης και για την γυναικεία ενδυμασία. Στο συγκεκριμένο χώρο έγινε και η εισήγηση της Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη, «Εισαγωγή στην Έρευνα και Μελέτη του Παραδοσιακού Ενδύματος: Το Παράδειγμα της Γυναικείας Ολυμπίτικης Φορεσιάς». Η πρώτη ημέρα του σεμιναρίου έκλεισε με την βράβευση από το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού και από το Σύλλογο Ολυμπιτών Ρόδου «Η Βρυκούς» στο εκκλησιαστικό μέγαρο Διαφανίου, της Σοφίλλας Σωτ. Νικολάτου από την Όλυμπο και της Μαρούκλας Παπαβασίλη από το Διαφάνι, για την προσφορά τους στην ένδυση των μελών των τοπικών κοινοτήτων μέσω των τεχνών της υφαντικής, της κεντητικής και της ραπτικής. Μετά το δείπνο επακολούθησε καρπάθικο καθιστό γλέντι στο οποίο έπαιξαν οι: Μανώλης Λιορεΐσης στη λύρα, Γιώργος Πρεάρης στο λαούτο και Κώστας Χηράκης στην τσαμπούνα.

Την Τρίτη 7 Νοεμβρίου, το σεμινάριο ξεκίνησε με την εισήγηση του Μανόλη Βαρβούνη, «Λαϊκή Θρησκευτικότητα, Οικονομικές Στρατηγικές και Τουρισμός: Πλευρές μιας Παραγωγικής Σχέσης» στο εκκλησιαστικό μέγαρο Διαφανίου. Στη συνέχεια μίλησε ο πατήρ Μηνάς Ερνίας, ιερέας στο Διαφάνι για το τυπικό του καρπάθικου γλεντιού κατά τις θρησκευτικές εορτές. Ως εργαστήριο ήταν η παρακολούθηση παρασκευής (ζύμωμα, στόλισμα, φούρνισμα) αφιερωματικού άρτου για την εορτή των Ταξιαρχών από την Ελένα Χηράκη. Το βράδυ της Τρίτης η ομάδα πήγε στην εκκλησία των Ταξιαρχών των Αδελφών Χατζηδάκη (Αντώνης, Κωστής, Γιάννης, Βασίλης) και συμμετείχε στον μεγάλο εορταστικό Εσπερινό, δείπνησε στο μέγαρο και στη συνέχεια παρακολούθησε το γλέντι που επακολούθησε. Στο γλέντι έπαιξαν οι: Μιχάλης Τσαμπουνιέρης, Μανώλης Μάλτας και Γιάννης Κατινιάρης στη λύρα, Γιάννης Κατινιάρης και Μηνάς Δράκος στο λαούτο και Γιάννης Αντιμησιάρης στην τσαμπούνα.

Η Τετάρτη 8 Νοεμβρίου 2017 ξεκίνησε με την συμμετοχή της ομάδας στον Όρθρο και στη Θεία Λειτουργία στην εκκλησία των Ταξιαρχών. Η ομάδα παρακολούθησε το πώς έρχονται στολισμένοι οι άρτοι, την αρτοκλασία, το ευχέλαιο, το κέρασμα και το μοίρασμα του άρτου. Στη συνέχεια δόθηκε γεύμα στο Μέγαρο και επακολούθησε γλέντι στο οποίο έπαιξαν οι: Μιχάλης Τσαμπουνιέρης στη λύρα και Γιάννης Αντιμησιάρης στην τσαμπούνα. Στη συνέχεια η ομάδα επισκέφτηκε τον αγροτικό οικισμό της Αυλώνας. Η Βασιλική Χρυσανθοπούλου, η Καλλιόπη Χηράκη και ο Ηλίας Βασιλαράς μίλησαν για την σημασία της Αυλώνας στις κοινότητες της Ολύμπου και του Διαφανίου και περιέγραψαν τη λειτουργία και τη δομή του οικισμού (καλλιέργειες, καθημερινή ζωή, στάβλοι, άλωνες, κ.α.). Την Τετάρτη το απόγευμα παρουσιάστηκε η εισήγηση του Διονύση Καλαμάκη «Οι Στρατιωτικοί Άγιοι στην Αγιολογία και στη Λαογραφία: Οι περιπτώσεις Αρχαγγέλου Μιχαήλ και Αγίου Μηνά».

Κατά τις ημέρες Πέμπτη 9 και Παρασκευή 10 Νοεμβρίου 2017 πραγματοποιήθηκαν οι ασκήσεις επιτόπιας έρευνας του σεμιναρίου σε συνδυασμό με εισηγήσεις. Η ομάδα του σεμιναρίου χωρίστηκε σε τρεις υπο-ομάδες, οι οποίες εργάστηκαν σε Όλυμπο και σε Διαφάνι. Υπεύθυνοι των ομάδων ήταν οι: α) Ηλίας Βασιλαράς και Παρασκευή Γ. Κανελλάτου στην Όλυμπο, β) Ευμορφία Ι. Διακογεωργίου και Μαρίνα Ι. Διακογεωργίου στην Όλυμπο και γ) Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Μανόλης Σέργης, Καλλιόπη Χηράκη και Ευαγγελία-Μαρίνα Αγαπίου στο Διαφάνι. Η πρώτη ομάδα συνάντησε τον πατέρα Ιωάννη Διακογεωργίου στο γραφείο του ενοριακού ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ο ιερέας μίλησε για το τυπικό, τη δομή και τη λειτουργία του καθιστού καρπάθικου γλεντιού και για τον χορό που επακολουθεί. Στη συνέχεια επισκέφθηκε τη Μαρίνα Ζωγραφίδη-Πρωτόπαπα, πρωτότοκη κόρη του τσαμπουνιέρη Αντώνη Ζωγραφίδη, στο σπίτι της. Η Μαρίνα Ζωγραφίδη-Πρωτόπαπα μίλησε για το έργο και το ήθος του πατέρα της, καθώς και για το πένθος που βιώνει η οικογένεια μετά την απώλειά του. Τέλος στο καφενείο του Αντώνη Ζωγραφίδη στο Σελάι, που το είχε ανοίξει η γυναίκα του Καλλιόπη Ζωγραφίδη, η ομάδα συνάντησε τον Μανώλη Φιλιππάκη, αρχιτέκτονα και κατασκευαστή καρπάθικων λυρών. Ο Μανώλης Φιλιππάκης μίλησε για το έργο του, για την προβολή του ολυμπίτικου μουσικού πολιτισμού από πλευράς του στο αστικό κέντρο των Αθηνών μέσω της συνεργασίας του με τη Δόμνα Σαμίου, καθώς επίσης και την ενασχόλησή του με την καρπάθικη λύρα και ως κατασκευαστής αλλά και ως οργανοπαίχτης. Στην παρέα προστέθηκαν ο πατήρ Ιωάννης Διακογεωργίου και ο Γιώργος Σακέλλης αναπτύσσοντας θέματα σχετικά με την τραγουδιστική παράδοση της Ολύμπου κατά τους κύκλους του χρόνου και της ζωής.

Η δεύτερη ομάδα επισκέφθηκε την Σοφίλλα Σωτ. Νικολάτου, καταξιωμένη υφάντρια της Ολύμπου, η οποία  μίλησε για την ολυμπίτικη υφαντική τέχνη, παρουσίασε τη ‘γούφα’ (αργαλειό) και τα υφαντικά εργαλεία και έδειξε στην ομάδα τα υφαντά του σουφά στο καρπάθικο σπίτι (στυλομαντήλα, στρωματόντυση, γιπλή, χρέμια και (β)αμματένα σεντόνια). Στη συνέχεια, η ομάδα συνάντησε τον στιβανοποιό Γιάννη Γ. Πρεάρη, ο οποίος μίλησε για την ποικιλία, την ποιότητα και τα στάδια κατεργασίας των δερμάτων, έδειξε τους τύπους των στιβανιών που φοριούνται και παρουσίασε τη διαδικασία παραγωγής  των υποδημάτων. Η ομάδα επισκέφθηκε το σπίτι της πρεσβυτέρας Ειρήνης Διακογεωργίου, η οποία παρουσίασε την παιδική, την γυναικεία και την ανδρική ενδυμασία, τα μέρη από τα οποία αποτελείται η κάθε μία και στο τέλος έδειξε τη διαδικασία ντυσίματος, ντύνοντας με την γυναικεία ολυμπίτικη φορεσιά μία κοπέλα από την ομάδα. Σημαντική άσκηση επιτόπιας έρευνας ήταν η επίσκεψη σε πολλές οικογενειακές εκκλησίες, κατά την οποία η ομάδα πληροφορήθηκε για το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς και εστίασε στην ένδυσή τους (σκέπες, μαλλίτικα, κεντητά και πλεκτά χειροτεχνήματα της Αγίας Τράπεζας και της Ωραίας Πύλης). Κατά την επίσκεψη στο στολισμένο με το «νυφοστόλι» του γάμου σπίτι της Μαρίας Σακέλλη, η ιδιοκτήτρια εξήγησε το τυπικό σύμφωνα με το οποίο εκτίθενται τα προικιά, αλλά και πώς τα προικιά λειτουργούν ως συμβολικό κεφάλαιο που πιστοποιεί την  αξιοσύνη της νύφης και των γυναικών της οικογένειάς της. Τέλος, στο σπίτι της πρεσβυτέρας Ειρήνης Διακογεωργίου τα μέλη της ομάδας ζύμωσαν και έφτιαξαν ολυμπίτικες λαχανόπιτες, τις οποίες απόλαυσαν μαζί με άλλες τοπικές γεύσεις.

Η τρίτη ομάδα στο Διαφάνι επισκέφθηκε τον Φορέα Διαχείρισης Καρπάθου & Σαρίας, ο οποίος έχει ως αρμοδιότητα την προστασία της πανίδας και της χλωρίδας που ενδημεί στην προστατευόμενη περιοχή της Βόρειας Καρπάθου και Σαρίας, περιοχή ενταγμένη στο Δίκτυο NATURA 2000. Για τα θέματα που απασχολούν το φορέα μίλησε ο Αλέξης Γκόργκας. Ως δεύτερη άσκηση επιτόπιας έρευνας η ομάδα επισκέφθηκε την Ελένα Χηράκη, η οποία στο εστιατόριό της μαζί την αδελφή της Ειρήνη Παπαβασίλη και με την Καλλιόπη Χηράκη μίλησαν για την διατροφή των κοινοτήτων Ολύμπου και Διαφανίου ως στοιχείο του τοπικού υλικού πολιτισμού τους και για τον τρόπο με τον οποίο είναι συνυφασμένη στους κύκλους της ζωής και του χρόνου. Στο πλαίσιο αυτό καταγράφηκε το ζύμωμα, το στόλισμα και το φούρνισμα των άρτων για τη επερχόμενη εορτή του Αγίου Μηνά, ενώ οι συμμετέχοντες στο εργαστήριο είχαν την ευκαιρία να δουν τη γούφα και να συζητήσουν για την υφαντική με την Ειρήνη Παπαβασίλη. Σημαντική ήταν η επίσκεψη στη Μαρούκλα Παπαβασίλη, η οποία υπήρξε διακεκριμένη κεντήστρα του Διαφανίου. Συνοδευόμενη από την κόρη της Ειρήνη Παπαβασίλη μίλησαν για την τέχνη της υφαντικής, της κεντητικής και της ραπτικής και στη γυναικεία αλλά και στην ανδρική τοπική ενδυμασία, δείχνοντας σχετικά δείγματα από τη δουλειά τους. Η ομάδα συνομίλησε με τον πατέρα Μηνά Ερνία στο εκκλησιαστικό μέγαρο του Διαφανίου σχετικά με τις αγροτοκτηνοτροφικές εργασίες Διαφανίου και Ολύμπου. Στο καθιστικό του ξενοδοχείου του Βασίλη Μπαλασκά η ομάδα συναντήθηκε με τον Μανώλη Μπαλασκά, ο οποίος μίλησε για την καρπάθικη λύρα και μουσική, για το έργο των παραδοσιακών οργανοπαικτών, και έπαιξε λύρα. Στη συνέχεια η ομάδα επισκέφθηκε το ξυλουργείο του Μανώλη Παπαβασίλη, ο οποίος αναφέρθηκε στην ξυλουργική και στην ξυλογλυπτική τέχνη και τη σημασία τους για το καρπάθικο σπίτι. Όσα ειπώθηκαν από τον Μανώλη Παπαβασίλη συμπληρώθηκαν και ως ολοκληρωμένη πρακτική με την επίσκεψη της ομάδας στο σπίτι του, όπου η σύζυγός του, Ρούλα Χουβαρδά-Παπαβασίλη, ξενάγησε τα μέλη της ομάδας στο πρόσφατα τελειωμένο «καρπάθικο» της οικογένειας, με τον ξυλόγλυπτο διάκοσμο αλλά και τα κεντήματά του, και πρόσφερε σε όλους κέρασμα. Ο γιος τους, Βασίλης Παπαβασίλης, επίσης μίλησε για την τέχνη της μελισσοκομίας και για τις δυσκολίες-ιδιαιτερότητες της συγκεκριμένης τέχνης. Επίσκεψη έγινε στο Δημοτικό Σχολείο Διαφανίου, το οποίο είναι διακοσμημένο στην πρόσοψή του από λαϊκούς καλλιτέχνες της οικογένειας Χατζηβασίλη. Η ομάδα συνομίλησε με εκπαιδευτικούς του Σχολείου για τις συνθήκες και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν. Τέλος, έγινε επίσκεψη στο παλαιότερο καφενείο του Διαφανίου, της Ερνίας Πρωτόπαπα, το οποίο πλέον λειτουργεί η κόρη της, Άννα (Καννιώ) Πρωτόπαπα. Το Καννιώ μίλησε στους συμμετέχοντες για διάφορες πλευρές της ζωής και της ψυχαγωγίας της κοινωνίας του Διαφανίου που ήταν συνδεδεμένες με τον χώρο του καφενείου αλλά και για τον ρόλο της ως γυναίκας ιδιοκτήτριας και εργαζόμενης σε αυτό.

Εκτός από τις ασκήσεις επιτόπιας έρευνας την Πέμπτη 9 Νοεμβρίου 2017 δόθηκαν δύο εισηγήσεις στο εκκλησιαστικό μέγαρο Ολύμπου: α) του Μανόλη Σέργη, «Για την Λαϊκή Τέχνη. Βασικές Επισημάνσεις» και β) της Βασιλικής Χρυσανθοπούλου, «Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά και Οικονομική Αειφορία». Στο πλαίσιο αυτό μίλησε και η Ευαγγελία-Μαρίνα Αγαπίου ως επαγγελματίας που συμβάλλει στην αειφόρο ανάπτυξη του τόπου της. Τέλος την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου το μεγαλύτερο τμήμα της ομάδας του σεμιναρίου πήγε στο πανηγύρι του Αγίου Μηνά, συμμετείχε στον μεγάλο Εσπερινό για την εορτή του Αγίου από τους ιερείς Ιωάννη Διακογεωργίου και Μηνά Ερνία, παρακολούθησε την αρτοκλασία, το ευχέλαιο, το κέρασμα και το μοίρασμα του άρτου, κάθισε στο εορταστικό τραπέζι και παρακολούθησε και το γλέντι που επακολούθησε. Στο γλέντι έπαιξαν οι: Κωστής Μ. Λεντής και Ντίνος Καστελλοριζιός στη λύρα, Φίλιππας Φιλιππάκης στο λαούτο και Γιάννης Αντιμησιάρης στην τσαμπούνα.

Το Σάββατο 11 Νοεμβρίου 2017 πραγματοποιήθηκε επίσκεψη στην Ιερά Πατριαρχική και Σταυροπηγιακή Μονή Αγίου Γεωργίου Βασσών. Την ομάδα του σεμιναρίου την υποδέχθηκε ο Ηγούμενος της Μονής, Αρχιμανδρίτης Καλλίνικος Μαυρολέων, ο οποίος μίλησε για την ιστορία του μοναστηριού και για τις εργασίες συντήρησης και ανάπτυξής του, ξενάγησε τους παρευρισκομένους στον προαύλιο χώρο και στις κτηριακές εγκαταστάσεις της Μονής και τέλος παρέθεσε γεύμα ως μοναστηριακό κέρασμα. Το απόγευμα της ίδιας ημέρας στο εκκλησιαστικό μέγαρο Πηγαδίων πραγματοποιήθηκαν τρεις εισηγήσεις από τους: α) Μηνά Αλ. Αλεξιάδη, «Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού Καρπάθου & Λαογραφική Καρπαθιολογία», β) Βάλτερ Πούχνερ, «Γιορτή και Γλέντι. 'Ιερός Χρόνος' ή απλή Υπέρβαση του Καθημερινού;», και γ) Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Παρουσίαση του Βιβλίου του Βάλτερ Πούχνερ «Κάρπαθος, Το Νησί της Ποίησης και της Επιστήμης». Στη συνέχεια έγινε η απονομή πιστοποιητικών παρακολούθησης στους συμμετέχοντες του σεμιναρίου και στους εντόπιους συνεργάτες, ενώ στους καθηγητές και στους επιστημονικούς συνεργάτες δωρίστηκαν αξιόλογες καρπαθιακές εκδόσεις. Ο απολογισμός του σεμιναρίου έγινε από τον Πρόεδρο του Ινστιτούτου Λαϊκού Πολιτισμού Ηλία Εμμ. Βασιλαρά και από την επιστημονική συνεργάτιδα του Ινστιτούτου Παρασκευή Γ. Κανελλάτου. Τις τελευταίες εργασίες του σεμιναρίου παρακολούθησαν από την πλευρά της Εκκλησίας οι Αρχιμανδρίτες Καλλίνικος Μαυρολέων, Επιφάνιος Χριστοδουλάκης, και Αμβρόσιος Μαναρουλάς και ο ιερέας Δημήτριος Σκαρβελάκης. Οι εκπρόσωποι των δημοτικών αρχών που επίσης παρευρέθηκαν ήταν ο Δήμαρχος Καρπάθου Ηλίας Ανδρ. Λάμπρος, o Αντιδήμαρχος Οικονομικών και Διοικητικών Υπηρεσιών Γεώργιος Τούμας, ο Έπαρχος Καρπάθου-Κάσου Γιάννης Γ. Μηνατσής, και οι Πρόεδροι Δημοτικών Κοινοτήτων (Γιάννης Γεραπετρίτης των Πηγαδίων, Γεώργιος Σπανός των Μενετών και Αλέκος Μικροπανδρεμένος του Απερίου). Παρευρισκόμενοι ήταν και οι εκπρόσωποι των φορέων που διοργάνωσαν το σεμινάριο, από το Ινστιτούτο Λαϊκού Πολιτισμού ο Πρόεδρος Ηλίας Εμμ. Βασιλαράς, ο Αντιπρόεδρος Γεώργιος Μάρκου, η Γραμματέας Σοφία Χατζηγεωργίου-Τούμα, ο Ταμίας Αρχιμανδρίτης Καλλίνικος Μαυρολέων και τα Μέλη Λέλα Αντωνίου, Ρένα Φιλιππίδη-Κωνσταντή και Παρασκευή Λογοθέτου-Παπαδάκη και από τον Κ.Ο.Π.Α.Π. ο Πρόεδρός του Γεώργιος Βασιλαράκης. Τέλος, η λήξη του σεμιναρίου έγινε με τη μουσικοθεατρική απόδοση δύο καρπαθιακών παραμυθιών από την Ρίτα Λυτού, την οποία συνόδευε στα κρουστά ο Μανούσος Κλαπάκης.

Το παρόν χρονικό υπογράφεται εκ μέρους των διοργανωτών από την Βασιλική Χρυσανθοπούλου και την Παρασκευή Γ. Κανελλάτου, οι οποίες ευχαριστούν για την συνδρομή τους στην ορθή αποτύπωσή του, τους: Αρχιμανδρίτη Καλλίνικο Μαυρολέοντα, πατέρα Ιωάννη Διακογεωργίου, Ηλία Εμμ. Βασιλαρά, Ευμορφία Ι. Διακογεωργίου, Σοφίλλα Σωτ. Νικολάτου, Σοφία Χατζηγεωργίου-Τούμα, και Νίκο Η. Ορφανό.

Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Λαογραφίας

Η Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία (έτος ιδρύσεως 1909), εκτιμώντας τις εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες σχετικά με την εφαρμοσμένη λαογραφική έρευνα στα σχολεία και επιθυμώντας να ενισχύσει και να διευρύνει περισσότερο ανάλογες δράσεις, προκηρύσσει από το σχολικό έτος 2017-2018 Ετήσιο Πανελλήνιο Μαθητικό Διαγωνισμό Λαογραφίας για εργασίες που εκπονούνται στην Α/θμια και Β/θμια Εκπαίδευση στο πλαίσιο των Προγραμμάτων Σχολικών Δραστηριοτήτων, με αντικείμενο λαογραφικό θέμα, όπως λαϊκή λογοτεχνία (παραμύθια, μύθοι, δημοτικά τραγούδια, παροιμίες, αινίγματα, παραδόσεις, αφηγήσεις ζωής), ήθη και έθιμα του εορτολογίου και του κύκλου της ζωής, άλλες δραστηριότητες, λαϊκή τέχνη, στο χωριό ή και την πόλη.

Οι διακρίσεις θα είναι τιμητικές βραβεύσεις και θα αφορούν τη σύνταξη λαογραφικής μελέτης, την καταγραφή και την έρευνα ποικίλων όψεων του λαϊκού πολιτισμού, τις επιβιώσεις και τους μετασχηματισμούς του στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, τις συγκριτικές παρατηρήσεις με ανάλογα φαινόμενα άλλων λαών με έμφαση στην ανάδειξη της σημασίας της παράδοσης στο σύγχρονο κόσμο. Ο διαγωνισμός θα είναι αφιερωμένος στον λαογράφο Γεώργιο Μέγα (Πανελλήνιος Μαθητικός Διαγωνισμός Λαογραφίας «Γεώργιος Μέγας, 1893-1976»).

Πατήστε εδώ για να δείτε την προκήρυξη