ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

ΕΚΔΟΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΚΟΥ ΤΟΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ «ΛΑΪΚΟ» ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΔΠΘ

Πρόσφατα εκδόθηκε ο συλλογικός επιστημονικός τόμος Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα [Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης - Σχολή Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών - Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας - Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας (Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας 8) - Gutenberg, Αθήνα 2021, 546 σελ. ISBN: 978-960-01-2190-2], με επιμελητή τον Θανάση Β. Κούγκουλο, μέλος ΕΔΙΠ του Εργαστηρίου Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης.

Ο συλλογικός τόμος στηρίζεται στις ανακοινώσεις του Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα: Θεωρητικά ζητήματα. Το συνέδριο διοργανώνει στην Κομοτηνή, στις 25-27 Μαΐου 2018, το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Αφιερώνεται στον Γάλλο Henri Tonnet, ομότιμο καθηγητή του Πανεπιστημίου Paris-Sorbonne και πρωτοπόρο μελετητή του ελληνικού «λαϊκού» μυθιστορήματος του 19ου αιώνα, ως μικρή ανταπόδοση των μεγάλων επιστημονικών οφειλών της κοινότητας των νεοελληνιστών προς το διακεκριμένο μέλος της. Περιλαμβάνει, πρόλογο του Διευθυντή του Εργαστηρίου Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη, εισαγωγή του επιμελητή για τη σταδιακή μετατόπιση του ενδιαφέροντος της έρευνας από την ελληνική πεζογραφία των ρομαντικών χρόνων στη μελέτη του «λαϊκού» μυθιστορήματος του 19ου αιώνα και είκοσι μία μελέτες, που οργανώνονται σε έξι θεματικές ενότητες.

Στην πρώτη ενότητα (Όροι και όρια του ελληνικού «λαϊκού» μυθιστορήματος του 19ου αιώνα) προσεγγίζονται θεωρητικά ζητήματα για την παρουσία, την παραγωγή, τις ευρωπαϊκές συναρτήσεις, τα χαρακτηριστικά, τα αφηγηματικά μοτίβα και το αναγνωστικό κοινό του «λαϊκού» μυθιστορήματος στον ελληνικό 19ο αιώνα.

Στη δεύτερη (Τα «Απόκρυφα» πόλεων – «λαϊκό» μυθιστορηματικό είδος;) συζητείται εάν και κατά πόσο τα «Απόκρυφα» ή «Μυστήρια» πόλεων, που λαμβάνουν διαστάσεις παγκόσμιας μόδας στον 19ο αιώνα, μπορούν να θεωρηθούν ως μία υποκατηγορία του «λαϊκού» μυθιστορήματος με σαφή και διακριτά γνωρίσματα.

Στην τρίτη (Θεματική του ελληνικού «λαϊκού» μυθιστορήματος του 19ου αιώνα) αναλύονται η ιδεολογία και η δημοσιογραφική επικαιρότητα ως κυρίαρχες θεματικές συνιστώσες του μυθιστορήματος που αποτείνεται στην πλειονότητα των αναγνωστών.

Στην τέταρτη (Διεπιστημονικές και συγκριτικές προσεγγίσεις στο ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα) μελετάται η λαογραφική λειτουργία του «λαϊκού» μυθιστορήματος και η σχέση του, μέσα από παραδείγματα, με την αρχαιοελληνική γραμματεία, τη διηγηματογραφία της γενιάς του 1880 και τις ιστοριογραφικές αναζητήσεις της εποχής.

Στην πέμπτη («Λαϊκά» μυθιστορήματα των δύο τελευταίων δεκαετιών του 19ου αιώνα) παρουσιάζονται πέντε μυθιστορήματα διαφορετικών κατευθύνσεων, που εκδίδονται από το 1882 έως το 1895.

Στην έκτη και τελευταία ενότητα (Όψεις του εξω-ελλαδικού χώρου στο «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα) μελετώνται μυθιστορήματα που αποτυπώνουν πτυχές του βίου του παραδουνάβιου ελληνισμού και των ελληνόφωνων και τουρκόφωνων Ρωμιών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Το ελληνικό μυθιστόρημα του «μακριού» 19ου αιώνα συγκροτεί πλέον έναν διακριτό επιστημονικό τομέα. Ανάμεσα στις νέες κατευθύνσεις της έρευνας, σταδιακά έρχεται στην επιφάνεια το ζήτημα της σχέσης του με την αποκαλούμενη από τους Theodor Adorno και Max Horkheimer «πολιτισμική βιομηχανία» ή αλλιώς «μαζική» ή «λαϊκή κουλτούρα». Για την έκφρασή της στο λογοτεχνικό πεδίο έχει επινοηθεί ο όρος «παραλογοτεχνία». Τον 19ο αιώνα παραλογοτεχνικές προθέσεις αναγνωρίζονται μερικώς στο ελληνικό μυθιστόρημα που, γι’ αυτόν τον λόγο, προσδιορίζεται ως «λαϊκό» σε αντιστοιχία με την εννοιολόγηση της «λαϊκής κουλτούρας».

Παρότι οι μελέτες του τόμου εκκινούν από διαφορετικές θεωρητικές αφετηρίες και ενστερνίζονται διαφορετικά μοντέλα ερμηνείας, συντείνουν στην παραδοχή ότι τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα υφίσταται ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα τόσο στο ελλαδικό αστικό περιβάλλον, όσο και στον εξω-ελλαδικό χώρο της ομογένειας. Προφανώς, οι εμπορικοί στόχοι του ελληνικού «λαϊκού» μυθιστορήματος δεν έχουν αίσια έκβαση: δεν καταφέρνει να ανταγωνιστεί και να υποσκελίσει το μεταφρασμένο. Παρά ταύτα, η αποτυχία προσοδοφόρας επικράτησής του δεν ακυρώνει τη φιλόδοξη εμφάνισή του στον 19ο αιώνα.

ΝΕΕΣ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ

Μανόλης Σέργης, Τηλεόραση και σύγχρονος λαϊκός πολιτισμός

Τι κοινό έχουν οι τηλεοπτικές ειδήσεις με το καφενείο, τα «πρωινάδικα» με τις γυναικείες συνάξεις «για καφέ», οι σαπουνόπερες με το παραμύθι, το «παραδοσιακό» παιχνίδι και ο χορός με τους αντίστοιχους, θεματικά συναφείς, τηλεοπτικούς διαγωνισμούς, οι δεκάδες φολκλορικές εκδηλώσεις της λαϊκής εθιμικής ζωής με τις εξεικονίσεις τους στην τηλεόραση; Τέτοια ζητήματα (μεταξύ άλλων) μελετώνται και αναλύονται στην παρούσα εργασία, αναπαραστάσεις, δηλαδή, κάποιων εκδηλώσεων του σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού στην τηλεόραση, με άλλα λόγια τίθενται ζητήματα αναπαραγωγής πολιτισμικών δεδομένων ως πολιτιστικών. Αναζητούνται οι επιβιώσεις όψεων του «παραδοσιακού» πολιτισμού, αλλά και οι νέες αποτυπώσεις / εκφάνσεις του, ως σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού, σε ποικίλα, αλλά εξ ανάγκης επιλεγμένα τηλεοπτικά προγράμματα, αφού, εκ των πραγμάτων, είναι αδύνατη η έρευνα εφ’ όλης της «τηλεοπτικής ύλης».

Η ανάλυση των παραπάνω εκλαμβάνει το τηλεοπτικό Κοινό ως ένα αυτενεργό, ενεργητικό, πολυ-ειδές, πολυστρωματικό σώμα και όχι ως παθητικό καταναλωτή πολιτισμικών προϊόντων· προέχει το «τι κάνει το Κοινό με τα Μέσα» και όχι «τι επιφέρουν τα Μέσα σ’ εκείνο»· θεωρεί ότι η εμπλοκή του στη διαδικασία της τηλεθέασης είναι μια συμβολική πράξη δημιουργικότητας, αφού τα τηλεοπτικά προγράμματα προσλαμβάνονται και μετουσιώνονται από το ίδιο σε «κείμενα» / «texts» πολλαπλών αναγνώσεων.

Η «οικοδόμηση» της εργασίας εδράζεται στη θεωρία «των χρήσεων και των ικανοποιήσεων», στην πνευματική εργασία των διανοητών των Πολιτισμικών Σπουδών, του Πολιτισμικού Λαϊκισμού και του Μεταμοντερνισμού (χωρίς να αποκλείεται η αρωγή και άλλων θεωριών) και στην ιστορικοκοινωνική θεώρηση των λαογραφικών φαινομένων.

Διαρθρώνεται σε τρία κεφάλαια: Στο πρώτο συζητούνται θέματα που αφορούν στη μελέτη των ηθών από την επιστήμη της Λαογραφίας, στον προσδιορισμό των εννοιών λαϊκός πολιτισμός, λαϊκότητα, στη σχέση κοινωνικής διαστρωμάτωσης και κατανάλωσης, στην «κατασκευή» της πραγματικότητας από την τηλεόραση και στον προβαλλόμενο αποσπασματικά κόσμο της, κ.ά.

Στο δεύτερο παρουσιάζονται εν ολίγοις οι κοινωνικοϊστορικές συνθήκες της 50ετίας 1966-2016, για τους ευνόητους στους λαογράφους λόγους· στο τρίτο αναλύονται 19 θέματα που σχετίζονται με το περιεχόμενο τής εδώ (ανωτέρω) πρώτης παραγράφου. Τη συμπληρώνουν η Βιβλιογραφία (κατ’ επιλογήν) και δύο Ευρετήρια (λαογραφικών όρων και προγραμμάτων/σειρών που αναφέρονται στην ανάλυση). (από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Μανόλης Σέργης, Μελέτες Ναξιακής Λαογραφίας (τόμος Α)

Στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ της εργασίας αναλύεται η σημερινή λειτουργία του δρωμένου των Κορδελάτων - Κορδελάδων - Φουστανελάδων - Λεβεντών - Τσολιάδων στη Νάξο, ως επιτέλεση διαφόρων ταυτοτήτων, επειδή αυτή η λειτουργία (όπως κρίνει ο συγγραφέας) χαρακτήριζε ανέκαθεν το δρώμενο.

Στο ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ της ο συγγραφέας διερευνά τον «αρχαϊκό» χαρακτήρα του δρωμένου. Επικεντρώνει την ερευνητική του πορεία στην ανάλυση της εθιμικής φορεσιάς των συμμετεχόντων σε αυτό ανδρών, στον στρατιωτικό του χαρακτήρα, στη σύγκριση με ανάλογα από τον ελλαδικό χώρο θεάματα, στην «επίσκεψη» των κατά τόπους ονομασιών του, στην ανάλυση της τελευταίας «σκηνής» του, κ.ά., και οδηγείται στο εξής συμπέρασμα: Μας παραπέμπει στην αρχέγονη πρακτική της αρπαγής γυναικών, σε αυτήν την αρσενική γαμική πρακτική βίας με στόχο την παρέμβαση στη διαδικασία ελέγχου της κοινωνικής αναπαραγωγής∙ δηλαδή, ο μεταμφιεσμένος σε γυναίκες ανδρικός θίασος έπαιζε θέατρο και επέλεγε την συγκεκριμένη παράσταση. Η όλη λαϊκή αποκριάτικη παράσταση περιελάμβανε (τις σχετικές με το πνεύμα των ημερών) συμβολικές δράσεις ευγονικού χαρακτήρα, συμπληρώθηκε δε αργότερα (με την πάροδο των ετών) με συναφείς αποκριάτικες «σκηνές». Και εξελίχθηκε έτι περαιτέρω, κατά τις μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεκαετίες, με νέες «σκηνές», νέα πρόσωπα (γυναίκες μέλη του θιάσου), νέες λειτουργίες και χρήσεις, άκρως ενδιαφέρουσες για τη Σύγχρονη Λαογραφία.

Στο ΕΠΙΜΕΤΡΟ της εργασίας παρουσιάζεται αναλυτικά η σημερινή ψυχαγωγική, κοινωνιοψυχολογική, οικονομική λειτουργία του δρωμένου, εντεταγμένη σε ένα σύντομο θεωρητικό πλαίσιο σχετικό με τον (ανα)σκηνοθετημένο λαϊκό πολιτισμό, τη διαχείριση της Παράδοσης και τους σημερινούς της φορείς, τις «ειδικές πρακτικές» του πολιτιστικού τουρισμού, και την κατά Lévi-Strauss γιαγιά, την ανθρωπολογική αρχέγονη, δηλαδή, διάσταση τής οικείας αυτής μορφής, επειδή, στην εκ πρώτης όψεως ασυνάρτητη με το θέμα παρουσία της, ο συγγραφέας εντοπίζει στο δρώμενο μια άκρως ενδιαφέρουσα επιβίωση πανάρχαιων ρόλων της.

ΔΙΑΔIΚΤΥΑΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ «ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ» ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ ΘΡΑΚΗΣ

Tο «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, του ΔΠΘ, κατά το χειμερινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2020-2021 σχεδίασε και πραγματοποίησε μια σειρά από δράσεις επιστήμης και πολιτισμού, με στόχο να μην διακόψει τις διεθνείς συνεργασίες του και να μην σταματήσει τις ερευνητικές δράσεις του.

Συγκεκριμένα, το Νοέμβριο του χειμερινού εξαμήνου του ακαδημαϊκού έτους 2020 – 2021, το Εργαστήριο οργάνωσε τις ακόλουθες εκδηλώσεις οι οποίες όπως προαναφέρθηκε έγιναν διαδικτυακά, λόγω της πανδημίας της Covid-19: «Η ενδυματολογική συλλογή του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού: συγκρότηση - ερμηνεία – τεκμηρίωση» (Πέμπτη, 12 Νοεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Ελένη Παπαθωμά, Επιμελήτρια του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη - «Διερευνώντας τον ρόλο της συντήρησης στη διάσωση και την ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού. Η περίπτωση της έκθεσης του ΜΕΛΤ “Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της Εργασίας στην Προβιομηχανική Κοινωνία”» (Τετάρτη, 18 Νοεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Αλεξάνδρα Μπολότη, Συντηρήτρια Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης – Μουσειολόγου, στη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟΑ, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη - «‘Το σύγχρονο ελληνικό ιστορικό μυθιστόρημα’. Διαδικτυακή συζήτηση με τον συγγραφέα Ισίδωρο Ζουργό» (Τρίτη, 24 Νοεμβρίου 2020), με πρωτοβουλία του μέλους ΕΔΙΠ κ. Θαν. Κούγκουλου – «Ο σασμός (συμβιβασμός) ως εθιμικός τρόπος εξωδικαστικής επίλυσης διαφορών στη σύγχρονη Κρήτη» (Παρασκευή, 27 Νοεμβρίου 2020), με ομιλητή τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Άρη Τσαντηρόπουλο, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Αικ. Μάρκου.

Περισσότερες ήταν οι ανάλογες εκδηλώσεις του Δεκεμβρίου: «Κινήσεις για την πνευματική αφύπνιση της επαρχίας στον Μεσοπόλεμο» (Τρίτη, 1 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλητή τον Αναπληρωτή Καθηγητή του Τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ κ. Λάμπρο Βαρελά, με πρωτοβουλία του μέλους ΕΔΙΠ κ. Θαν. Κούγκουλου - «Τα Μουσεία ως περιβάλλον άτυπης εκπαίδευσης. Μουσειακά ενδύματα σε εκπαιδευτικά προγράμματα» (Πέμπτη, 3 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Αλεξάνδρα Τράντα, Αρχαιολόγο - Μουσειολόγο - Ακαδημαϊκή Υπότροφο ΠΑΔΑ, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη - «Το μυθιστόρημα ως εθνοθρησκευτική ταυτότητα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία: μια καραμανλίδικη διασκευή του Πολυπαθούς του Γρ. Παλαιολόγου» (Τρίτη, 8 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την Καθηγήτρια Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου İstanbul κα Damla Demirözü, με πρωτοβουλία του μέλους ΕΔΙΠ κ. Θαν. Κούγκουλου - «Τεκμηριώνοντας μια ενδυματολογική συλλογή: η ενδυματολογική συλλογή του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος “Β. Παπαντωνίου”» (Τετάρτη, 9 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την κα Αγγελική Ρουμελιώτη, Eπιμελήτρια του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος στο Ναύπλιο, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη - «Από το Μουσείο Ελληνικών Χειροτεχνημάτων στο Μουσείο Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού» (Πέμπτη, 10 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την Διευθύντρια του Μουσείου Νεότερου Ελληνικού Πολιτισμού κα Έλενα Μελίδη, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας κας Νάντιας Μαχά-Μπιζούμη - «Ο Παππούς Πάγος, η Κόρη του Χιονιού και το Άστρο των Χριστουγέννων: οι παραδόσεις του Δωδεκαημέρου στη Ρωσία» (Πέμπτη, 17 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλήτρια την Αναπλ. Καθηγήτρια στο Τμήμα Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Λομονόσωφ της Μόσχας (кафедра византийской и новогреческой филологии МГУ им. М.В. Ломоносова) κα Ksenia Klimova, με πρωτοβουλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη - «Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών λαογραφικών και εθνολογικών αρχείων» (Τετάρτη, 16 Δεκεμβρίου 2020), με ομιλητή τον Διευθυντή Ερευνών, και Διευθύνοντα το Κέντρο Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών κ. Ευάγγελο Καραμανέ, με πρωτοβουλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου.

Τον Ιανουάριο του 2021 σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν οι ακόλουθες εκδηλώσεις: «Οι φωτιές των Χριστουγέννων στις παραδόσεις Ελλήνων και Σέρβων» (Πέμπτη, 14 Ιανουαριου 2021), με ομιλήτρια την Ερευνήτρια Α΄ Βαθμίδας του Етнографски институт САНУ (СРПСКЕ АКАДЕМИЈЕ НАУКА И УМЕТНОСТИИЗ БЕОГРАДА, РЕПУБЛИКА СРБИЈА) / Institute of Ethnography SASA (Serbian Academy of Sciences and Arts) κα Gordana Blagojević, με πρωτοβουλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη – «Εθνοϊατρικά συστήματα και πνευματικές θεραπείες σε ασιατικές αυτόχθονες ομάδες του Νεπάλ και της Μαλαισίας» (Πέμπτη, 14 Ιανουαρίου 2021), με ομιλήτρια την Αναπλ. Καθηγήτρια στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου κα Diana Riboli, με πρωτοβουλία της Επίκ. Καθηγήτριας Β. Κράββα.

Την Παρασκευή 15 Ιανουαρίου, το Εργαστήριο, με πρωτοβουλία και επιστημονική επιμέλεια της Επικ. Καθηγήτριας Β. Κράβα, και σε συνεργασία με το «Λαογραφικό Αρχείο και Μουσείο» του Τμήματος Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, με επιστημονική επιμέλεια της Επίκ. Καθηγήτριας Βασιλ. Χρυσανθοπούλου, διοργάνωσε την διαδικτυακή Επιστημονική Ημερίδα «Καταναλώνοντας υλικότητες: αντικείμενα, διαδρομές και ιστορίες». Σε αυτήν, μετά την εισαγωγική ομιλία του Διευθυντή του Εργαστηρίου, συμμετείχαν η Κοινωνική Ανθρωπολόγος Αίγλη Μπρούσκου, η Επίκ. Καθηγήτρια του ΔΠΘ Νάντια Μαχά, η Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας Ζωή Γοδόση, η Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Πατρών Κλειώ Γκουγκουλή, ο Επίκ. Καθηγητής του ΕΚΠΑ Γιώργος Κούζας, η Επίκ. Καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αιγαίου Έλια Πετρίδου, η Επίκ. Καθηγήτρια του ΔΠΘ Νατάσα Φιλιππουπολίτη, ο Συντηρητής Έργων Τέχνης Άγγ. Μήτσας και η Μουσειολόγος του Λαογραφικού και Εθνολογικού Μουσείου Μακεδονίας – Θράκης Ρένα Μπότσιου.

Στις εκδηλώσεις αυτές πήραν μέρος διακεκριμένοι επιστήμονες από πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, ιδρύματα και μουσεία της ημεδαπής και της αλλοδαπής (Τουρκία, Ρωσία, Σερβία, Ιταλία), στα πλαίσια του σχεδιασμού ώστε το ΤΙΕ και το ΔΠΘ να αποτελέσουν σημείο αναφοράς για την εξέλιξη της Λαογραφίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στη χώρα μας.

Τον δεύτερο βασικό σκοπό του Εργαστηρίου μας, τον διεπιστημονικό διάλογο, εξυπηρετούν οι εκδόσεις του που ολοκληρώθηκαν το ίδιο διάστημα: η έκδοση του Εργαστηρίου, με επιμέλεια του Διευθυντή του Εργαστηρίου Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη, με τίτλο Ο Σύγχρονος Ελληνικός Λαϊκός Πολιτισμός: Μεταξύ Λαογραφίας & Κοινωνικής Ανθρωπολογίας - Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας Αφιερωμένης στον Ομότιμο Καθηγητή Μηνά Αλ. Αλεξιάδη (Κομοτηνή 2020) [στη σειρά: Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, αρ. 10, που εκδίδει το Εργαστήριο, και σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Παρατηρητής της Θράκης»]. Επίσης εντός των ημερών κυκλοφορείται ο συλλογικός επιστημονικός τόμος Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα (Αθήνα 2021), σε επιμέλεια του μέλους ΕΔΙΠ του Εργαστηρίου Θαν. Β. Κούγκουλου [στη σειρά: Μελέτες Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, αρ. 8, που εκδίδει το Εργαστήριο, και σε συνεργασία με τις εκδόσεις «Gutenberg»]. Στις 550 σελίδες του τόμου περιλαμβάνονται 21 μελέτες γραμμένες από 23 συγγραφείς, που πρωτοπαρουσιάστηκαν ως ανακοινώσεις στο διεθνές συνέδριο «Το ελληνικό «λαϊκό» μυθιστόρημα του 19ου αιώνα: Θεωρητικά Ζητήματα», που διοργάνωσε το Εργαστήριο τον Μάιο του 2018.

Από τα παραπάνω, προκύπτει ότι το «Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας» του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ συνεχίζει εν μέσω πανδημίας, και με τα εργαλεία που η τεχνολογία προσφέρει, ακάθεκτο το έργο του. Και τούτο επειδή τόσο η επιστήμη, η έρευνα και ο πολιτισμός, όσο και η ακαδημαϊκή εξωστρέφεια και η εκπαίδευση των φοιτητών, κυρίως δε η πνευματική και επιστημονική επαφή και επικοινωνία μαζί τους, είναι πολύτιμες διαδικασίες, κατακτημένες με αγώνα, κόπο και μόχθο συλλογικό, με προσπάθεια και συνέργειες.

Βράβευση του Αλέξ. Καπανιάρη, με το «Καυταντζόγλειο Βραβείο» 2019 της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

Με το «Καυταντζόγλειο Βραβείο» της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για το έτος 2019 τιμήθηκε ο Αλέξανδρος Καπανιάρη, Δρ Λαογραφίας του Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Πανεπιστημίου Αιγαίου και Μεταδιδακτορικού Ερευνητή του Τμήματος Ιστορίας & Εθνολογίας του Δ.Π.Θ. ενός εκ των δύο συγγραφέων του δίτομου έργου για την αδιάλειπτη ιστορία μιας συνεταιριστικής οργάνωσης που φέτος κλείνει τα 104 χρόνια.

Η δίτομη έκδοση που βραβεύθηκε συνοδεύεται και με dvd ντοκιμαντέρ σε κείμενα – έρευνα του Δρ Αλέξανδρου Καπανιάρη και απέσπασε την υψηλότερη βαθμολογία σε όλες τις κατηγορίες των βραβευμένων έργων για το «Καυταντζόγλειο Βραβείο» της Φιλοσοφικής Σχολής του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών για το έτος 2019. Η δίτομη έκδοση 1.112 σελίδων φέρει τον τίτλο «Αγροτικός Συνεταιρισμός Ζαγοράς, 100 χρόνια συνεταιριστικής παράδοσης και αγώνα, Η ιστορία, οι συνεταιριστικές αξίες και ο πολιτισμός της αγροτικής παραγωγής», και αποτελεί προϊόν συλλογικής εργασίας με συν-συγγραφέα τον Διονύσιο Βαλασσά.

Η μεθοδολογία που ακολουθήθηκε είναι ένα κράμα αξιοποίησης αρχειακής εθνογραφίας, «συνομιλίας» με το ίδιο το αρχειακό υλικό, επιτόπιας έρευνας, προφορικής ιστορίας και ποιοτικής έρευνας. Συνολικά, σε επίπεδο μεθοδολογίας, πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω διαδικασίες συγγραφής και για κάθε κεφάλαιο υιοθετήθηκε η ακόλουθη δομή:

α) Πολιτικό - οικονομικό πλαίσιο της εποχής, με τα γεγονότα και την εναλλαγή κυβερνήσεων. β) Σύντομη εισαγωγή σε κάθε δεκαετία, σε σχέση με τους σταθμούς της Οργάνωσης ή με τα γεγονότα που παρουσιάζει το αντίστοιχο κεφάλαιο – περίοδος. γ) Συσχέτιση του πολιτικού – οικονομικού πλαισίου με γεγονότα που επηρέασαν άμεσα ή έμμεσα τον Συνεταιρισμό. δ) Παρουσίαση των γεγονότων μέσα από τα πρακτικά Γενικών Συνελεύσεων, Διοικητικού και Εποπτικού Συμβουλίου. ε) Αντιστοίχηση ιστορικών περιόδων με τις καταγεγραμμένες προφορικές μαρτυρίες. στ) Ενσωμάτωση πληροφοριακών επεξηγηματικών σημειωμάτων (εσωτερικά θεματικά info) και αντίστοιχων δημοσιευμάτων από τοπικές εφημερίδες. ζ) Εκτενή πληροφοριακά σημειώματα (τελικά info). η) Χρονογραμμή διατελεσάντων προέδρων του Διοικητικού Συμβουλίου και χρονογραμμή (time line) των σημαντικών γεγονότων κάθε κεφαλαίου. θ) Πηγές.

Άρθρο στην εφημερίδα «Βήμα της Κυριακής» με υλικό από το Λαογραφικό Μουσείο και Αρχείο του ΕΚΠΑ

Στο Βήμα της Κυριακής 03.01.2021, δημοσιεύτηκε αφιέρωμα που αφορά ευετηρικά έθιμα, δρώμενα και προφορικές παραδόσεις από διάφορα μέρη της Ελλάδας και της διασποράς. Το υλικό του αφιερώματος προέρχεται από παλαιότερες και πρόσφατες εργασίες φοιτητών και φοιτητριών του Τμήματος Φιλολογίας και άλλων τμημάτων της Φιλοσοφικής Σχολής, δημιουργών και συνεχιστών της παράδοσης της λαογραφικής έρευνας στο ΕΚΠΑ.

Διαβάστε το άρθρο εδώ