ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ

Κοινωνικές, Τελετουργικές και Πολιτισμικές Όψεις του Σύγχρονου Λαϊκού Πολιτισμού της Σάμου

Κυκλοφόρησε το νέο βιβλίο του καθηγητή Λαογραφίας και προέδρου του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, της Σχολής Κλασικών και Ανθρωπιστικών Σπουδών του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης, συμπατριώτη μας κ. Μανόλη Γερασίμου Βαρβούνη. Με τίτλο: «Κοινωνικές, Τελετουργικές και Πολιτισμικές Όψεις του Σύγχρονου Λαϊκού Πολιτισμού της Σάμου», από τον εκδοτικό οίκο Κ. & Μ. Σταμούλη / Ιωάννη Αρχ. Χαρπαντίδη, κρατάμε στα χέρια μας έναν εξαιρετικά φροντισμένο και προσεγμένο, σε κάθε λεπτομέρεια, τόμο, για τον σύγχρονο λαϊκό πολιτισμό της ιδιαίτερης πατρίδας του καθηγητή-συγγραφέα, τη Σάμο. Το βιβλίο ο συγγραφέας αφιερώνει στη μνήμη του καθηγητή Κώστα Μ. Σοφούλη (1937 – 2020).

Στο βιβλίο αυτό γίνεται προσπάθεια μελέτης του σύγχρονου λαϊκού πολιτισμού της Σάμου, από τη σκοπιά της νέας ελληνικής λαογραφίας. Για να επιτευχθεί αυτό, χρησιμοποιήθηκαν βεβαίως μεθοδολογικά και θεωρητικά – ερμηνευτικά εργαλεία και από συγγενείς της Λαογραφίας επιστήμες, όπως η Κοινωνική Ανθρωπολογία και η Κοινωνιολογία. Ωστόσο η μελέτη αυτή σχεδιάστηκε και συντέθηκε ως μια καθαρώς λαογραφική ανάγνωση και προσπάθεια ερμηνείας του νεωτερικού και μετανεωτερικού λαϊκού πολιτισμού του νησιού, όπως αυτός διαμορφώνεται από τις νέες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες, από την κυριαρχία των τουριστικών εκμεταλλεύσεων, την δράση των συλλόγων, την παρουσία των αποδήμων Σαμίων, αλλά και με βάση τις σύγχρονες διαδικασίες διαχείρισης του παλαιότερου πολιτισμικού αποθέματος, την εισαγωγή νέων πολιτισμικών προτύπων, την φολκλοριστική αναβίωση και την δημιουργία νεωτερικών μορφών λαϊκού πολιτισμού. Με δυο λόγια, υπό το κράτος των εξελίξεων και των επιδράσεων που φέρνει η πολιτισμική παγκοσμιοποίηση και τα παράγωγά της, όπως η εκκοσμίκευση και η απομάγευση του κόσμου, η διολίσθηση από την τελετουργικότητα στην κοινωνικότητα και η μυθοποίηση του παρελθόντος.

Όσα περιλαμβάνονται στις σελίδες του βιβλίου αυτού είναι προϊόντα συστηματικής και συνεχούς βιωματικής και συμμετοχικής ενίοτε παρατήρησης και έρευνας των εκδηλώσεων του νεωτερικού σαμιακού λαϊκού πολιτισμού, με συνδυασμό της emic και της etic προσέγγισης, από τα μέσα της δεκαετίας του ΄90 ως και τις μέρες μας. Μιας παρατήρησης η οποία σε συνδυασμό με την αποδελτίωση τοπικών πηγών και την μελέτη της σχετικής βιβλιογραφίας οδήγησε στη συνειδητοποίηση των εκάστοτε ερευνητικών ζητουμένων, και στην ερμηνευτική προσέγγισή τους. Γι’ αυτό και τα γραφόμενα εδώ μπορούν να θεωρηθούν case study, με εφαρμογή σε ανάλογες περιπτώσεις και άλλων ελληνικών τόπων. (Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ: ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

«ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΤΕΧΝΗ:

ΠΑΛΑΙΟΤΕΡΕΣ ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΜΕ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ»

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ

Βόλος, 25-27 Σεπτεμβρίου 2020

Γ΄ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

Βόλος, 25 Ιουνίου 2020

Η Επιστημονική και η Οργανωτική Επιτροπή του Διεθνούς Συνεδρίου με θέμα «Ελληνική Λαϊκή Τέχνη : Παλαιότερες θεματικές με σύγχρονες προσεγγίσεις», σας ευχαριστούν για την ανταπόκρισή σας στο κάλεσμά μας να συμμετέχετε με ανακοίνωση στο Συνέδριο, που ως σκοπό έχει αφενός την ανάδειξη και τη συζήτηση νέων ευρημάτων και νέων προβληματισμών σε ήδη γνωστά ζητήματα, αφετέρου δε, την παρουσίαση νέου ερευνητικού υλικού. Πιστεύουμε ότι μια τέτοιου είδους συλλογική και οργανωμένη ανταλλαγή απόψεων θα αποτελέσει σημείο αναφοράς στην επανεκτίμηση της νεοελληνικής παραδοσιακής τέχνης. Σας ενημερώνουμε ότι το Συνέδριο αποφασίστηκε να πραγματοποιηθεί διαδικτυακά στις 25-27 Σεπτεμβρίου 2020.

Στο επισυναπτόμενο αρχείο θα βρείτε το Βιβλίο Περιλήψεων με τις δικές σας συμμετοχές, ύστερα από τη θετική αξιολόγησή τους από την Επιστημονική Επιτροπή του Συνεδρίου. Σε επόμενη εγκύκλιο θα λάβετε επιπλέον ενημέρωση σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής των εργασιών του Συνεδρίου και για τον τρόπο κατάθεσης του ποσού για την εγγραφή σας, με το οποίο θα καλυφθούν τα έξοδα έκδοσης των Πρακτικών.

Εκ μέρους της Οργανωτικής και Επιστημονικής Επιτροπής
Μανόλης Γ. Βαρβούνης, Καθηγητής Λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Πρόεδρος Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας, ΔΠΘ.
Δρ Αλέξανδρος Καπανιάρης, Διδάσκων στο Ε.Α.Π., Μεταδιδακτορικός Ερευνητής, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δ.Π.Θ.
Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Επίκουρη Καθηγήτρια Λαογραφίας, Τμήμα Ιστορίας και Εθνολογίας, Δ.Π.Θ.

Ο ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Μ. Γ. ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ ΑΝΤΙΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΛΕ ΤΙΜΗΘΗΚΕ ΜΕ ΤΟΝ «ΧΡΥΣΟ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ»

Ο «Σύνδεσμος Ελληνο-Αιγυπτιακής Φιλίας» (Greek-Egyptian Friendship League) τίμησε με το μεγάλο χρυσό μετάλλιο «Χρυσός Αλέξανδρος» τον Καθηγητή Μ. Γ. Βαρβούνη, Αντιπρόεδρο της ΕΛΕ και Πρόεδρο του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του ΔΠΘ, για τη συμβολή του, μέσα από τις μελέτες του για τον Ελληνισμό της Αιγύπτου και για το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής, αλλά και μέσα από το έργο του σχετικά με την Πατριαρχική Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, τις εκδόσεις της και τη συνεργασία της με τη Νέα Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας, στην προώθηση της πολιτισμικής συνεργασίας της Ελλάδας και της Αιγύπτου.

Ο κ. Βαρβούνης, πλην των άλλων, είναι επικεφαλής της επιστημονικής και εκδοτικής επιτροπής του επιστημονικού περιοδικού «Εκκλησιαστικός Φάρος», που αποτελεί την επετηρίδα του Πατριαρχείου Αλεξανδρείας, αλλά και επιστημονικός διευθυντής της σειράς εκδόσεων «Πηγές και Τεκμήρια Πατριαρχικής Ιστορίας», που εκδίδεται από την Πατριαρχική Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Το μετάλλιο αυτό αποτελεί την επιβράβευση της σχετικής επιστημονικής και εκδοτικής εργασίας του κ. Βαρβούνη, ο οποίος κατά το παρελθόν έχει τιμηθεί και από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας με το οφφίκιο του Μεγάλου Άρχοντος Χαρτοφύλακος, για την προσφορά του.

Αριστείδης Ν. Δουλαβέρας, Λαογραφία του έντεχνου λαϊκού λόγου. Παράδοση και Νεωτερικότητα

Αριστείδης Ν. Δουλαβέρας, Λαογραφία του έντεχνου λαϊκού λόγου. Παράδοση και Νεωτερικότητα, Εκδοτικός Οίκος Κ. & Μ. Σταμούλη-Ι. Χαρπαντίδη, Θεσσαλονίκη 2020, σελ. 400.

Βασικός στόχος του συγγραφέα στον παρόντα Α΄ τόμο είναι να επικαιροποιήσει και να διευρύνει κατά το δυνατόν την υπάρχουσα επιστημονική γνώση, σε θέματα του έντεχνου λαϊκού λόγου, σε θέματα δηλαδή της λαϊκής Λογοτεχνίας, βασιζόμενος σε πλούσια ελληνική και ξένη βιβλιογραφία, που καταχωρίζεται στο τέλος κάθε ενότητας. Στην εξέταση αυτή η παράδοση συναντά την νεωτερικότητα και αναδεικνύεται με τον τρόπο αυτόν η συνέχεια του λαϊκού πολιτισμού.

Το βιβλίο, που προλογίζει ο Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίων Αθηνών και Ιωαννίνων και Πρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας Μ.Γ. Μερακλής, αποτελείται από έξι ενότητες:

Η πρώτη ενότητα εξετάζει το αίνιγμα, τον ορισμό του, τα βασικά και τα λαογραφικά στοιχεία του, τον σκοπό του, τη σχέση του με την παροιμία, τα συναφή είδη και την κατάταξή τους.

Η δεύτερη ενότητα ερευνά τον ορισμό των επωδών, την ιστορική αναδρομή, το λεκτικό και μη λεκτικό μέρος τους, τη χρήση τους, την παρουσία αριθμητικών σε αυτές, τον έμμετρο ή ρυθμικό χαρακτήρα, την ταξινόμησή τους και τους επιτελεστές αυτών.

Η τρίτη ενότητα μελετά τις ευχές και τις κατάρες, τον ορισμό τους, τη δύναμή τους, τις μονολεκτικές ευχές και κατάρες, την αναίρεση της κατάρας, το Ευχολόγιον της Εκκλησίας, την κατάρα ως όπλο της γυναικείας αδυναμίας, τις ευχές και τις κατάρες στον έντεχνο λαϊκό λόγο, την κατάταξη των ευχών και των καταρών, τα συναφή είδη προς τις ευχές, τα συναφή είδη προς τις κατάρες.

Στην τέταρτη ενότητα γίνεται λόγος για την έννοια και τον ορισμό των παροιμιών, για την προέλευσή τους, τη διάκριση των παροιμιακών ειδών, την ποιητικότητα του παροιμιακού λόγου, τις αντώνυμες (αντιφατικές) και συνώνυμες παροιμίες, τους πλατυσμούς παροιμιών, τη σχέση παροιμίας με το αίνιγμα και το παραμύθι, για τον παροιμιακό λόγο σε λογοτεχνικά κείμενα, την παροιμία και το δημοτικό τραγούδι, τις άσεμνες παροιμίες, την κατάταξη των παροιμιακών κειμένων, το διεθνές σύστημα κατάταξης παροιμιών του Φιλανδού Matti Kuusi, τη λειτουργικότητα των παροιμιών στην εποχή μας, τις anti-proverbs (αντι-παροιμίες), τη δημιουργία νέων παροιμιών και την αξία των παροιμιών.

Στην πέμπτη ενότητα εξετάζονται ο ορισμός του δημοτικού τραγουδιού, ο τρόπος δημιουργίας του, ο αριθμός (η ποσότητα) των δημοτικών τραγουδιών, οι ρίζες τους και η καταγωγή τους, η περίοδος ακμής τους, οι κατηγορίες τους, το περιεχόμενό τους κατά κατηγορία, η υπεροχή της δημοτικής ποίησης, τα βασικά χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών, η συνέχειά τους και οι σχετικές απόψεις, άλλες τραγουδιστικές εκφράσεις του λαού στον 19ο και μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα (Επτανησιακή και Αθηναϊκή καντάδα και ρεμπέτικο τραγούδι), η δημοτική μουσική, οι παραδοσιακοί χοροί, η επίδραση του δημοτικού τραγουδιού στη νεοελληνική λογοτεχνία και οι κυριότερες συλλογές δημοτικών τραγουδιών.

Η τελευταία έκτη ενότητα περιλαμβάνει σύγχρονες μορφές του έντεχνου λαϊκού λόγου, όπως: Ποιήματα από λαϊκούς ποιητές και ποιητάρηδες, έντυπη λαϊκή ποίηση και έντυπη λαϊκή επιστολογραφία, ποίηση του στρατώνα, συνθήματα και τραγούδια των γηπέδων, πολιτικά συνθήματα σε συλλαλητήρια και πολιτικές συγκεντρώσεις, έμμετρα συνθήματα τοίχων (Graffiti), διαφημιστικά συνθήματα, λαϊκά επιτύμβια επιγράμματα, έμμετρα και μη έμμετρα συνθήματα σε μπλουζάκια (T-shirt massages), λαϊκές επιγραφές και ονόματα σε ελληνικά αυτοκίνητα, δίστιχα του λαϊκού ημερολογίου και βιβλιαράκια του έρωτα και της αγάπη.

Ακολουθούν τα Περιεχόμενα στα Αγγλικά και πλούσιο Γενικό Ευρετήριο.

Στην εποχή της πανδημίας

ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΑΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ ΤΜΗΜΑΤΟΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΘΝΟΛΟΓΙΑΣ ΤΟΥ Δ.Π.Θ. ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ

Το εαρινό εξάμηνο του ακαδημαϊκού έτους 2019-2020 και κατά τη διάρκεια των μέτρων κατά της πανδημίας από τον κορονοϊό, το Εργαστήριο Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης συνέχισε κανονικά τις επιστημονικές και τις διδακτικές δραστηριότητές του, εφόσον τα μέλη του προσάρμοσαν το πρόγραμμά τους στη νέα ηλεκτρονική εκπαιδευτική πραγματικότητα. Πραγματοποιήθηκε ικανός αριθμός ανοικτών στο κοινό διαδικτυακών διαλέξεων, τις οποίες προλόγισε ο Καθηγητής Μ. Γ. Βαρβούνης - Διευθυντής του Εργαστηρίου και Πρόεδρος του Τμήματος, στο πλαίσιο προπτυχιακών μαθημάτων που εντάσσονται στο επιστημονικό πεδίο της Λαογραφίας:   

• 30 Απριλίου 2020: Η διαχείριση της τοπικής ιστορίας από τα θεματικά μουσεία του ΠΙΟΠ από την Αλεξάνδρα Τράντα, Αρχαιολόγο-Μουσειολόγο στην Υπηρεσία Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (Μάθημα: "Λαϊκή Τέχνη" της κ. Ν. Μαχά-Μπιζούμη). 

• 7 Μαΐου 2020: Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου: Ζητήματα φύλου και συγκρότησης της εθνικής ταυτότητας από την Δρ. Aslı Çete, Διδάσκουσα στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κωνσταντινούπολης στην Τουρκία (Μάθημα: ¨Λογοτεχνία της Γενιάς του 1880 και Λαογραφία" του κ. Θ. Β. Κούγκουλου). Δες την αφίσα

• 14 Μαΐου 2020: Ψηφιακή Λαογραφία και Λαϊκές Τέχνες: Εμπλουτισμένα Περιβάλλοντα, Πρακτικές και Προτάσεις από τον Αλέξανδρο Καπανιάρη,  Δρα Ψηφιακής Λαογραφίας και Μεταδιδακτορικό Ερευνητή του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (Μάθημα: "Λαϊκή Τέχνη" της κ. Ν. Μαχά-Μπιζούμη). Δες την αφίσα

• 20 Μαΐου 2020: Ψηφιακή Λαογραφία και Προφορική Λαϊκή Λογοτεχνία: Εμπλουτισμένα Περιβάλλοντα, Πρακτικές και Προτάσεις από τον Δρα  Αλέξανδρο Καπανιάρη (Μάθημα: "Έντεχνος Πεζός Λαϊκός Λόγος" της κ. Ν. Μαχά-Μπιζούμη). Δες την αφίσα

• 28 Μαΐου 2020: Η ανάγνωση μυθιστορημάτων στο πολύγλωσσο περιβάλλον της ύστερης Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από τον Étienne E. Charrière, Επίκουρο Καθηγητή Συγκριτικής Γραμματολογίας στο Τμήμα Τουρκικής Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Bilkent στην Άγκυρα της Τουρκίας (Μάθημα: ¨Λογοτεχνία της Γενιάς του 1880 και Λαογραφία" του κ. Θ. Β. Κούγκουλου). Δες την αφίσα

Ακόμη οργανώθηκε και η ενδιαφέρουσα και επίκαιρη διαδικτυακή ημερίδα:

• 22 Μαΐου 2020: Διαδικτυακή συζήτηση με θέμα: Μουσεία και Πανδημία. Συμμετείχαν οι: Ελπίδα Βόγλη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας ΔΠΘ, Βάλια Κράββα, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Ανθρωπολογίας ΔΠΘ, Μάρλεν Μούλιου, Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσειολογίας ΕΚΠΑ, Γιάννης Κουμκάς, Κοινωνικός Ανθρωπολόγος – Πολιτιστικός Διαχειριστής και Μαρία-Χριστίνα Ευστρατίου, Αρχαιολόγος, Μουσειολόγος, Μουσειοπαιδαγωγός. Προλογίσε ο Καθηγητής Λαογραφίας Μ. Γ. Βαρβούνης, Πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας ΔΠΘ. Τη συζήτηση συντόνισε η Νάντια Μαχά-Μπιζούμη, Επίκουρη Καθηγήτρια Λαογραφίας.